Λέμε και ξαναλέμε ότι αυτή την εποχή το ουσιαστικό τραγούδι το γράφουν οι έντεχνοι. Αυτή όμως η διαπίστωση δεν είναι καινούργια: το ουσιαστικό τραγούδι ακούγεται εδώ και χρόνια απ’ αυτή την όχθη. Μπορεί οι δημιουργοί του να είναι πιο επιρρεπείς στη σοβαροφάνεια, εκφράζοντας τους προβληματισμούς τους με μια δόση εφηβικού παρορμητισμού ή ενήλικης γκρίνιας. Αυτή όμως είναι μια παλιά συζήτηση. Το παρόν έχει σημασία. Και σήμερα το ουσιαστικό –αλλά, πάνω απ’ όλα, το ενδιαφέρον– τραγούδι είναι το έντεχνο. Αυτό σκεφτόμουν παρακολουθώντας τέσσερα live τις περασμένες μέρες: τον Θανάση Παπακωνσταντίνου, τον Αλκίνοο Ιωαννίδη, τη Γιώτα Νέγκα με τον Θέμη Καραμουρατίδη και τους Usurum. Το έντεχνο είναι το είδος που διατηρεί ακέραιες τις αξίες του (ο Παπακωνσταντίνου και ο Ιωαννίδης), συνδιαλέγεται δημιουργικά με το παρελθόν (το αποδεικνύει η παραδοσιακότητα της μουσικής αυτών των δύο, αλλά και η έμπνευση που έδωσε η τυπική λαϊκή φωνή της Νέγκα σε έναν νέο συνθέτη όπως ο Καραμουρατίδης), παράγει νέα ονόματα (τους Usurum). Το έντεχνο είναι το νέο λαϊκό: επειδή οι έντεχνοι βγήκαν από το καβούκι τους· επειδή η εποχή και ο κόσμος τους «έλυσε», ζητώντας τους να εκφράσουν τις νέες ανησυχίες· αλλά κι επειδή την ψάχνουν τη δουλειά απογειώνοντας τη μουσική διάσταση του έργου τους και βάζοντας προκλήσεις στο αφτί των ακροατών τους.
Θανάσης Παπακωνσταντίνου στο «Γυάλινο Μουσικό Θέατρο»
Ο μέσος όρος ηλικίας στον Θανάση Παπακωνσταντίνου δεν ξεπερνούσε τα 30 – πρέπει να έχεις και την αντοχή να στέκεσαι όρθιος τρεισήμισι ώρες που κράτησε το live. Στο άδειο από τραπέζια και καθίσματα «Γυάλινο Μουσικό Θέατρο», η μπίρα κόστιζε 3 ευρώ, το ποτό 5 (σε πλαστικό ποτήρι και τα δύο) κι η γκαρνταρόμπα 1. Οι φωτισμοί (των Χρήστου Λαζαρίδη και Βασίλη Πουφτή) ήταν πλούσιοι και καλοσχεδιασμένοι. Εν ολίγοις, μια καθαρόαιμη συναυλιακή κατάσταση αργά το βράδυ.
Στη σκηνή, ο Παπακωνσταντίνου χαλαρός πειράζει τη Ματούλα Ζαμάνη («Επειδή αργεί στα ραντεβού της μια βδομάδα, της έχω βρει γαμπρό έναν ντετέκτιβ, τον Ηρακλή Πουαργώ»), εκείνη «σκίζει» το «Μιλώ για σένα» ή γίνεται η αφηγήτρια ενός ambient ονείρου («Ο βασιλιάς»), οι μουσικοί (Μυστακίδης, Χριστοδούλου, Παντέλης, Ντούβας, Πολυζωγόπουλος, Μαράτος) είναι όλα τα λεφτά (ακόμη κι όταν παραιτείσαι της προσπάθειας να παρακολουθήσεις τον ειρμό των στίχων, η μουσική σε κρατάει υπ’ ατμόν) κι ο κόσμος σηκώνει τα χέρια ψηλά και τραγουδάει στο σερί των «Κάτω απ’ το μαξιλάρι», «Πεχλιβάνης», «Τα παξιμάδια» και «Ανδρομέδα».
«Γαμώ την εντεχνίλα μου!» λέει ο Παπακωνσταντίνου κατά τις δύο το πρωί, πάνω στους πρώτους στίχους της «Μοσχαροκεφαλής»· κι ο αυτοσαρκασμός του για το ότι έχει γράψει ένα πειραχτικό τραγούδι για τον Διονύση Ρούσσο των Χειμερινών Κολυμβητών με έμπνευση από τον πατσά, σε κάνει να συνειδητοποιείς ότι οι έντεχνοι σαν να ’χουν χαλαρώσει.
Αλκίνοος Ιωαννίδης στο «Σταυρό του Νότου»
Στην Κεντρική Σκηνή του «Σταυρού του Νότου» (ασφυκτικά γεμάτη ένα Σάββατο το βράδυ), ο κόσμος παραμένει την περισσότερη ώρα σιωπηλός. Το επιβάλλει ο καινούργιος δίσκος του Αλκίνοου Ιωαννίδη, η «Μικρή βαλίτσα», με τους στιβαρούς στίχους των τραγουδιών του, η τολμηρή επιλογή μιας έγχορδης μπάντας (Καλούδης, Πάππος, Σιώτας, Τσεκούρας) της οποίας η δυναμική κορυφώνεται σε μια «Πατρίδα» σαν ένα εφιαλτικό σύγχρονο πολιτικο-κοινωνικό θρίλερ, αλλά και το ισόρροπο ανακάτεμα στο set list, το οποίο δεν στερεί ούτε από τον κόσμο τα hits («Βόσπορος», «Όσα η αγάπη ονειρεύεται») ούτε από τον Ιωαννίδη την ευκαιρία να δοκιμάσει τον καινούργιο δίσκο, το κυπριακό μεσαιωνικό «T’ Αη Γιωρκού» και άλλα πιο εσωστρεφή.
Στο ανκόρ δεν υπήρχαν τα λαϊκά που είχαμε ακούσει τον Νοέμβριο στο «Γυάλινο», αλλά το «Αδιέξοδο», Παυλίδης και Λοΐζος. Γι’ αυτά ο Ιωαννίδης έχει κρατήσει περίοπτη θέση στο δεύτερο μέρος, όπου μπλέκει τα λαϊκότροπα της «Μικρής Βαλίτσας» με τα «Ζηλιάρικά σου μάτια» και το «Εγώ θέλω πριγκιπέσα» που λέει ο Πάππος.
Γιώτα Νέγκα και Θέμης Καραμουρατίδης στο Plus του «Σταυρού»
Αυτή την ενότητα ο Ιωαννίδης την προλογίζει λέγοντας ότι «σε δύσκολες στιγμές κρατήθηκε από τα λαϊκά και τα ρεμπέτικα». Είναι κι αυτά τα λόγια μια αφορμή για να περάσουμε απέναντι, στο Plus του «Σταυρού», όπου η Γιώτα Νέγκα και ο Θέμης Καραμουρατίδης έκλεισαν τον κύκλο της παρουσίασης τους δίσκου τους «Καινούριο φιλί» με sold out και παράταση.
Το πρόγραμμά τους είναι μια αποκάλυψη: για τις δυνατότητες της –λαϊκής με τα όλα της στο γλέντι και στον πόνο– φωνής της Νέγκα που επιτέλους την άκουσε πολύς κόσμος έτσι όπως της αξίζει, για τον συνδυαστικό τρόπο του Καραμουρατίδη στη σύνθεση, για το συναίσθημα που μπορεί να σου προκαλέσουν τραγούδια όπως «Η πιο μεγάλη ώρα», «Με τα μάτια κλειστά», «Εν λευκώ» και «Θερμοσίφωνας», παλιά και νέα, έντεχνα και λαϊκά μαζί, χωρίς να χρειάζεται κάποιος να τσιρίζει από τη σκηνή «πάμε να δώσουμε λίγο πόνο»…
Usurum στο Club του «Σταυρού»
Την αισιοδοξία ότι τα μουσικά πράγματα έχουν μπει σε καλό δρόμο την ένιωσα και μια Κυριακή σε ένα live των Usurum στο Club του «Σταυρού». Αυτή την μπάντα των έξι νεαρών που μόλις έχουν περάσει τα είκοσι και συναντιούνται πολύ σπάνια καθώς σπουδάζουν σκορπισμένοι στα μουσικά πανεπιστήμια της χώρας (κάντε like στο Facebook και το YouTube για να τους παροτρύνετε να μαζεύονται συχνότερα), θα την περιγράψω με το χαρακτηρισμό που κρυφάκουσα από τον τραγουδοποιό Αλέξανδρο Εμμανουηλίδη: «έντεχνο punk rock»!
Βαφτισμένοι από το ομώνυμο τραγούδι του Άσιμου, με επιρροές από τον Θανάση Παπακωνσταντίνου (είπαν τη «Sara»), δυναμικά δικά τους τραγούδια (μ’ έναν εφηβισμό στο στίχο που η εμπειρία σίγουρα θα κατευνάσει) και δημιουργικές ανησυχίες που τους κάνουν να μελοποιούν ποίηση (το «Δάσος» του Χριστιανόπουλου) και να πειράζουν παραδοσιακά τραγούδια (το «Μανάκι μου» θαρρείς πως το έλεγαν οι Sonic Youth), οι Usurum αποδεικνύουν ότι το έντεχνο τραγούδι έχει πολύ ενδιαφέρον μέλλον – πάνω και κάτω από τη σκηνή, για όσους το εξελίσσουν και για όσους το ακούμε.
