Συνεργάστηκαν για πρώτη φορά στην ιστορική μπουάτ «Διαγώνιος» στην Πλάκα. Ύστερα από 35 χρόνια ο Γιώργος Νταλάρας, η Γλυκερία και η Ελένη Βιτάλη θα βρεθούν ξανά μαζί, στη σκηνή της «Ιεράς Οδού», από αύριο Παρασκευή 12/12. Με αυτήν την αφορμή, οι δύο πρώτοι μιλούν στον Νίκο Βουλαλά για τις αναμνήσεις τους, όσα ξεχωρίζουν ο ένας στον άλλον και την εικόνα που έχουν για το ελληνικό τραγούδι σήμερα.
Ποιες είναι οι αναμνήσεις από την πρώτη συνεργασία σας στην ιστορική μπουάτ «Διαγώνιος»;
Γιώργος Νταλάρας Συγκινητικές. Γεμάτες γλύκα και αθωότητα. Μα, σκεφτείτε, ήμασταν παιδιά και γίναμε παππούδες.
Γλυκερία Ο Νταλάρας με είχε ανακαλύψει σε ένα μαγαζί της παραλιακής, κάπου στο Φάληρο. Ήμουν καινούργια στο χώρο κι αισθανόμουν μεγάλο δέος απέναντι σε εκείνον που ήταν φτασμένος και, φυσικά, στον Μαρκόπουλο, με τον οποίο ετοίμαζαν τότε το δίσκο «Σεργιάνι στον κόσμο». Με την Ελένη είχαμε βέβαια μεγαλύτερη οικειότητα: γνωριζόμασταν, είχαμε δουλέψει μαζί κι είχαμε μια κουμπαριά. Ήταν από τις δουλειές που μου έμαθαν πολλά. Ο Νταλάρας υπήρξε δάσκαλος για μένα.
Πέρα από τη δεδομένη ισχυρή καλλιτεχνική δύναμη κι ενέργεια του καθενός σας, τι καινούργιο φέρνει αυτή σας η συνύπαρξη; Τι τονίζει και τι υπογραμμίζει σε τέτοιους καιρούς και συνθήκες;
Γ.Ντ. Δεν επιδιώκουμε να φέρουμε κάτι νέο, τουλάχιστον εγώ. Έχουμε σπουδαίους μουσικούς, πολύ καλές φωνές, καλό ήχο, καλή μουσική και καλό στίχο. Νομίζω ότι είναι αρκετά αυτά τα συστατικά. Ιδιαίτερα σε τέτοιους καιρός και συνθήκες, όπως λέτε, έχει σημασία με ένα χαμηλό εισιτήριο να ψυχαγωθεί ο κόσμος μέσα από ένα πρόγραμμα όπως αυτό. Για μας έχουν πρωταρχική σημασία η χαμηλή τιμή και η καλή ποιότητα.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά που κάνουν ξεχωριστούς στην ιστορία του ελληνικού τραγουδιού τους φετινούς συνεργάτες σας;
Γ.Ντ. Οι μοναδικές φωνές τους και η προσήλωσή τους στο λαϊκό τραγούδι. Και βέβαια η γνώση και η πείρα τους. Η Ελένη ξεχωρίζει για ακόμη ένα λόγο, για τα καταπληκτικά αυτοβιογραφικά τραγούδια που έγραψε.
Γλ. Ξεχωριστούς τους έκαναν οι επιλογές τους και συνολικά το καλλιτεχνικό τους στίγμα. Αυτό είναι τα αντικειμενικά χαρακτηριστικά τους. Προσωπικά τους ξεχωρίζω για πολλούς λόγους. Ο Γιώργος είναι πρωτοπόρος και μεγάλος τεχνίτης, αλλά έβαλε τα θεμέλια για πολλά πράγματα και χάρη σε αυτόν άνθησε ξανά το ρεμπέτικο. Με τρυφερότητα θα πω ότι είναι ζουζούνι στη δουλειά, ψάχνεται συνεχώς και δεν επαναπαύεται. Η Ελένη… Την εκτιμώ, την αγαπώ και τη θαυμάζω. Είμαι σε μια εργασία φέτος –ας την πω εργασία–, που όταν δεν θα τραγουδάω θα κάθομαι στην άκρη, στα παρασκήνια, και θα ακούω.
Θα μπορούσατε να επιλέξετε ένα τραγούδι των άλλων δύο που ξεχωρίζετε;
Γ.Ντ. Το «Ένα χειμωνιάτικο πρωί» της Ελένης δεν νομίζω ότι χρειάζεται εξήγηση. Αλλά και το «Άι γαρούφαλό μου» όταν το είπε μικρούλα, είχε μια σπαραχτική ερμηνεία. Από τη Γλυκερία επίσης τι να πρωτοδιαλέξω; Αν μου ζητάτε ένα, θα διάλεγα ένα σμυρναίικο ή έναν αμανέ. Είναι αξεπέραστη σε αυτά.
Γλ. Του Νταλάρα μου έρχεται αμέσως στο μυαλό «Η Σμύρνη», διότι είναι συγκινητικό τραγούδι, που όταν το ακούω θέλω να κλάψω. Από της Ελένης μου αρέσουν τα «Σκυλάδικα», διότι περιέχουν δυνατά βιώματα κι εκείνη τΑ τραγουδάει καταπληκτικά. Αλλά σκέφτομαι κι εγώ το «Άι γαρούφαλό μου» γιατί με αυτό τη γνώρισα προτού βρεθούμε από κοντά.
Με την τεράστια εμπειρία σας πού και πώς βλέπετε να πορεύονται το ελληνικό τραγούδι και η μουσική;
Γ.Ντ. Θέλω πάντα να βλέπω την καλή πλευρά και νομίζω ότι τα τελευταία είκοσι –ή ίσως και περισσότερα– χρόνια ευτυχώς συνεχίζουμε να έχουμε εξαιρετικούς νέους μουσικούς, στιχουργούς, τραγουδιστές και κυρίως τραγουδοποιούς. Τώρα γιατί αυτοί προβάλλονται ελάχιστα από τα ΜΜΕ και από τα ραδιόφωνα, είναι μια άλλη, πικρή συζήτηση…
Γλ. Ακούω ενδιαφέροντα πράγματα. Απλώς τα καλά τραγούδια θέλουν το χρόνο τους. Η ιστορία αποδεικνύει ποια είναι καλά. Όπως, για παράδειγμα, ξεχώριζαν στην εποχή τους ο Τσιτσάνης, ο Βαμβακάρης, ο Μαρκόπουλος, ο Ξαρχάκος και τόσοι άλλοι που ξεχνώ, αλλά τώρα, έπειτα από χρόνια, συνειδητοποιούμε το μεγαλείο τους στο σύνολό του, έτσι θα συμβεί και με τα σημερινά τραγούδια. Ξέρετε, ο κόσμος έχει μια σοφία να επιλέγει τα καλά και να αφήνει τα σκάρτα στην μπάντα. Αυτό όμως που έχω να παρατηρήσω είναι ότι, ενώ παλιότερα οι συνθέτες και στιχουργοί ζούσαν καταστάσεις και τις κατέγραφαν βιωματικά και αυθόρμητα, τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια τάση –όχι καθολική ευτυχώς– κατασκευής επιτυχιών. Σε όλες τις εποχές, πάντως, υπάρχει τραγούδι καλών και κακών προθέσεων.
Μπορείτε να μας πείτε λεπτομέρειες για το πρόγραμμα που θα παρουσιάσετε στην «Ιερά Οδό»; Ποια είναι η κεντρική ιδέα πίσω από την επιλογή των τραγουδιών;
Γ.Ντ. Επιθυμία και των τριών μας ήταν να συνυπάρξουμε στη σκηνή. Με τη δισκογραφία μας είναι πολύ δύσκολο να τα βγάλουμε πέρα αποφασίζοντας τι να κρατήσουμε και τι όχι, γι’ αυτό κατά τη διάρκεια του προγράμματος θα ξεφύγουμε από το ρεπερτόριό μας. Έτσι θα ακούσετε τραγούδια με τα οποία μας αγάπησε ο κόσμος αλλά και άλλα που εμείς αγαπήσαμε και παραδεχτήκαμε!
Γλ. Η σκέψη ήταν ότι η εποχή μας χρειάζεται ηθική τόνωση και τα τραγούδια μπορούν πάντα να το προσφέρουν αυτό. Η βάση μας είναι κυρίως το λαϊκό σε όλες τις εκφάνσεις του αλλά και αναφορές στο έντεχνο και στους νέους δημιουργούς, που ερμηνεύουμε σε εναλλασσόμενα ντουέτα ή τρίο. Υπάρχει και το τραγούδι του Νίκου Αντύπα και του Γεράσιμου Ευαγγελάτου «Σου χρωστώ κάποια τραγούδια», το οποίο γράφτηκε ειδικά για την έναρξη.
