Μεγάλα ονόματα του διεθνούς στερεώματος του πειραματικού θεάτρου και του χορού, καινοτομίες που βρίσκονται στην πρωτοπορία της σύγχρονης μουσικής, Έλληνες δημιουργοί που έχουν κάνει αίσθηση εντός κι εκτός συνόρων, εκθέσεις που πιάνουν τον παλμό της εποχής συνδυάζοντας την τέχνη με την ποπ κουλτούρα... Ξανακοιτάζοντας την κληρονομιά της αρχαιότητας αλλά και της Γαλλικής Επανάστασης στην εποχή του ευρωσκεπτικισμού, ο οποίος έρχεται με διαφορετικούς τρόπους στο προσκήνιο, η Στέγη έχει ετοιμάσει και φέτος ένα πολυσυλλεκτικό πρόγραμμα που αναμένεται να προσελκύσει ένα δυναμικό κοινό με all-year-round φεστιβαλική διάθεση. Ιδού μερικά από τα highlights.
Hχηρές μετακλήσεις κι Έλληνες φεστιβαλιστές σε νέες περιπέτειες
Όσον αφορά το θεατρικό της πρόγραμμα και αυτήν τη σεζόν η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών συνεχίζει την πολιτική των μετακλήσεων από το εξωτερικό μεγάλων, αλλά οικείων πλέον στο ελληνικό κοινό ονομάτων και παράλληλα της ενίσχυσης της ελληνικής δημιουργίας. Φέτος, μάλιστα, συνδέει τους δύο άξονες προσκαλώντας τον αιρετικό του ρωσικού θεάτρου Κονσταντίν Μπογκομόλοφ (που μας έχει συστηθεί με τη high tech, μεταμοντέρνα εκδοχή των «Αδερφών Καραμάζοφ» του Θεάτρου Τέχνης της Μόσχας, η οποία φιλοξενήθηκε από τη Στέγη) να συνεργαστεί με Έλληνες ηθοποιούς για το ανέβασμα των «Δαιμονισμένων» του Ντοστογιέφσκι (22/11-10/12).
Αναμένουμε με ενδιαφέρον την οπτική του σκηνοθέτη πάνω σε ένα από τα πολιτικότερα έργα του συγγραφέα, που περιγράφει με γλαφυρό τρόπο τη χειραγώγηση μιας κοινωνίας σε εποχή κρίσης. Το κοινωνικοπολιτικό φόντο του έργου, η τσαρική Ρωσία του τέλους του 19ου αιώνα, θα συνδεθεί με τη δική μας πραγματικότητα, σε μια παράσταση που φιλοδοξεί να είναι ταυτόχρονα «ελληνική», «ρωσική» και οικουμενική.
Σημαντική είναι και η μετάκληση του Ζοέλ Πομερά, στη δεύτερη επίσης επίσκεψή του στην Ελλάδα και τη Στέγη, με την τελευταία του παράσταση «Όλα θα πάνε καλά (1) / Το τέλος του Λουδοβίκου» (4-8/10), που έχει ήδη βραβευτεί στη Γαλλία. Ο «συγγραφέας παραστάσεων» και όχι σκηνοθέτης, όπως προτιμάει να αυτοπροσδιορίζεται, και «άξιος διάδοχος» του Πίτερ Μπρουκ κατά ομολογία του ίδιου, αποσκοπεί σε ένα θέατρο όπου τα κοινωνικοπολιτικά ζητήματα διασταυρώνονται με μεταφυσικούς προβληματισμούς.
Το τέλος των ιδεολογιών, μία από τις σταθερές προβληματικές του, γίνεται το επίκεντρο και της τελευταίας του δουλειάς, που «αναβιώνει» σκηνές των πρώτων χρόνων της Γαλλικής Επανάστασης. Τα αιτήματα του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, οι ιδεολογικές συγκρούσεις και ζυμώσεις, οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές της Ιστορίας αποτελούν την πρώτη ύλη της διαδραστικής, σχεδόν πεντάωρης παράστασης, που φιλοδοξεί να λειτουργήσει ως παραβολή για το εδώ και το τώρα, για την Ευρώπη του 21ου αιώνα.
Ο Ρομπέρ Λεπάζ συμπληρώνει την τριάδα των πολυαναμενόμενων ξένων δημιουργών. Οι Έλληνες θεατές είχαν την ευκαιρία και παλιότερα (ήδη από το 2008 στη Θεσσαλονίκη και το 2011 στην Αθήνα) να απολαύσουν τις δημιουργίες του Καναδού σκηνοθέτη, που έχουν ως σήμα κατατεθέν τη χρήση της τεχνολογίας και των πολυμέσων προς όφελος ενός συγκινητικά ανθρώπινου, καθόλου ψυχρού ή αποστασιοποιημένου σκηνικού ύφους. Αυτήν τη φορά έρχεται ο ίδιος στη Στέγη, ως σκηνοθέτης και ηθοποιός, για να παρουσιάσει την κατεξοχήν αυτοβιογραφική δουλειά του «887» (24-27/10). Ο τίτλος παραπέμπει στον αριθμό του δρόμου στο Κεμπέκ όπου μεγάλωσε και η παράσταση αποτελεί μια σκηνική αποθέωση της λειτουργίας της μνήμης, της δύναμης των αναμνήσεων και της σημασίας της παιδικής ηλικίας.
Με μια «εναλλακτική» πρόταση ενάντια στην ξενοφοβία αποχαιρετά η Στέγη το 2017 φιλοξενώντας το «Τραγούδι του Roland» (28-30/12), σε σκηνοθεσία του Αιγύπτιου καταξιωμένου εικαστικού Ουάελ Σόκι (έργα του έχουν παρουσιαστεί στα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου και βρίσκονται σε συλλογές από το MoMA μέχρι την Tate). Σε ένα παραμυθένιο σκηνικό, σαν μια μεγεθυσμένη μινιατούρα από εκατοντάδες ψηφίδες που συνθέτουν τους χάρτες του Χαλεπιού, της Βαγδάτης και της Κωνσταντινούπολης, Άραβες μουσικοί και τραγουδιστές αφηγούνται στη δική τους γλώσσα το «Άσμα του Ρολάνδου», ένα μεσαιωνικό γαλλικό έπος του 11ου αιώνα σε μια απόπειρα σχολιασμού και ανατροπής του στερεοτυπικού βλέμματος της Δύσης προς την Ανατολή.
Στο ελληνικό πρόγραμμα, τώρα, πρωτοστατούν μερικοί από τους δημιουργούς που μας απασχολούν γόνιμα τελευταία, κάποιοι από τους οποίους παρουσιάζουν δουλειά τους για πρώτη φορά στις σκηνές της Στέγης. Η Σοφία Μαραθάκη στηρίζεται στον Ουγκό για να δημιουργήσει μια παράσταση που φαίνεται να αγγίζει παρόμοιες προβληματικές με αυτές του Πομερά. Η «Ευρώπη των λαών» γίνεται το επίκεντρο της παράστασης «Ουγκώ: μια ουτοπία» (13-22/10), που εμπνέεται από τις «Επιστολές στον Λουδοβίκο Βοναπάρτη» του Γάλλου κλασικού και διερευνά το ζήτημα της πραγμάτωσης ή της ουτοπικότητας ενός οικουμενικού πανευρωπαϊκού οράματος.
Ο Παντελής Δεντάκης αναμετριέται με την «Πενθεσίλεια» (14-23/2) του Κλάιστ, αντιπροσωπευτικό έργο του γερμανικού ρομαντισμού, με αρχαιοελληνικές καταβολές καθώς και αυτοβιογραφικές αναφορές. Επίσης ο Άρης Μπινιάρης, μετά τους καλοκαιρινούς «Πέρσες», συνεχίζει να ερευνά την αρχαία τραγωδία με τις «Βάκχες» (21/3-1/4), καταφεύγοντας και πάλι στον οικείο του κώδικα της μουσικής ερμηνείας, για να αποδώσει την ιερή μανία και την ένθεη έκσταση του ευριπίδειου κειμένου.
Από τους παλιούς γνώριμους της Στέγης, η Λένα Κιτσοπούλου καταπιάνεται ξανά με την ανάποδη, «βλάσφημη» θεώρηση ενός μύθου. Αυτήν τη φορά είναι η Αντιγόνη («Αντιγόνη - Lonely Planet», 14-30/12) την οποία βάζει στο στόχαστρό της η δημιουργός με την αδιαμφισβήτητη όσο κι εκκεντρική προσωπική σφραγίδα, σε μια προσπάθεια να εμβολίσει το σοφόκλειο μύθο με στιγμές ενός «σατιρικού εδώ και τώρα».
Σε μια σημαντική σκηνική συνάντηση, πάλι, ο Δημήτρης Καραντζάς αναλαμβάνει να σκηνοθετήσει το νέο έργο του βραβευμένου σεναριογράφου Ευθύμη Φιλίππου. Η παράσταση «Ρομπ/Rob» (17-28/1) ξεκίνησε από μια κουβέντα για τον «Ρομπέρτο Τσούκο» του Κολτές. Αλλά ο κατά συρροή δολοφόνος που ετοιμάζουν οι δύο Έλληνες δημιουργοί, μας κάνει μάρτυρες και συνένοχους μιας μυστήριας τελετής γύρω από έναν νεκρό πια δολοφόνο, ο οποίος αναγεννιέται μέσα από τις αφηγήσεις και τις μαρτυρίες των θυμάτων, αλλά και των οπαδών του, και ζωντανεύει για να αποθεωθεί και, τελικά, να κατασπαραχθεί ξανά από μια κοινωνία που έχει πάντα την ανάγκη να κατασκευάζει αρχηγούς - Φύρερ, Αγίους ή, απλώς, αποδιοπομπαίους τράγους.
Όπως πάντα, τέλος, το πρόγραμμα της Στέγης απευθύνεται και στους εφήβους, με τη Μαρία Μαγκανάρη να σκηνοθετεί τους «Παραθεριστές» του Μαξίμ Γκόρκι (9/11-30/3) και το φεστιβάλ εφηβικού θεάτρου να επιστρέφει με τον τίτλο Onassis Youth Festival 2018 (13-15/4).
Η Στέγη αγαπάει το χορό
Μεγάλα ονόματα του διεθνούς χορευτικού στερεώματος κι Έλληνες χορογράφοι που διακρίνονται στο εξωτερικό κοσμούν φέτος το πρόγραμμα της Στέγης, το οποίο δίνει έμφαση και στον εκπαιδευτικό χαρακτήρα του ιδρύματος. Ξεκινάμε από τις διεθνείς παρουσίες και τον χορογράφο, χορευτή και ακτιβιστή Σερζ Εμέ Κουλιμπαλί από την Μπουρκίνα Φάσο, που έρχεται για πρώτη φορά στη χώρα μας με το «Kalakuta Republik», μια παράσταση για τον πατέρα της afro beat Φέλα Κούτι, που συνδυάζει το δυναμισμό του αφρικάνικου χορού με τη φαντασία του σύγχρονου (25-27/10, Μικρή Σκηνή).
Ο σπουδαίος Άκραμ Καν επιστρέφει στην Αθήνα και κάνει την πρεμιέρα του «Xenos» στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης (21-27/2). Ο Βρετανός εκφραστής της κουλτούρας Μπενγκάλι, χορεύοντας αντισυμβατικά, μας μαγεύει με την πνευματική κομψότητα που διέπει τις χορογραφίες του.
Μια μεγάλη προσωπικότητα της παγκόσμιας σκηνής του χορού και ιδρυτής των Les Ballets C de la B, ο Αλέν Πλατέλ, έρχεται με το anti-classic σόου «Requiem pour L.». Μαζί με τον Φαμπρίτσιο Κασόλ και με τη συνοδεία ενός 14μελούς συνόλου μουσικών από Ευρώπη και Αφρική, δοκιμάζουν έναν ασυνήθιστο πειραματισμό πάνω στο «Ρέκβιεμ» του Μότσαρτ (12-15/4, Κεντρική Σκηνή).
Με το ένα πόδι στην Ελλάδα και το άλλο στη διεθνή σκηνή βρίσκονται η Ιωάννα Πορτόλου, ο Χρήστος Παπαδόπουλος και η Κατερίνα Παπαγεωργίου. Το «Risk», η νέα δουλειά της Πορτόλου, εστιάζει στο στοίχημα της προσωπικής ευτυχίας με μια ομάδα εξαιρετικών χορευτών, την Ιωάννα Αποστόλου, τη Σεσίλ Μικρούτσικου, τον Γιάννη Νικολαΐδη κ.ά. (15-18/1, Μικρή Σκηνή). Σε άρτιες εκτελέσεις και δομημένη δραματουργία μάς έχει συνηθίσει ο Χρήστος Παπαδόπουλος, ο οποίος έρχεται με το «Ιόν», μια διερεύνηση στο μυστικό δεσμό που επιτρέπει στους ανθρώπους μιας ομάδας να επικοινωνούν ακόμη και ασυνείδητα (1-4/2, Κεντρική Σκηνή).
Η Κατερίνα Παπαγεωργίου, που τα τελευταία χρόνια κάνει καριέρα στη Γερμανία ως Kat Válastur, επιχειρεί με το «Rasp Your Soul» να καταλάβει πώς το «σώμα ως γλώσσα» μπορεί να αρθρώνει λόγο (9-11/3, Εκθεσιακός Χώρος). Η Τζένη Αργυρίου παρουσιάζει στο «Ανώνυμο» είδη χορού που βασίζονται στην ανθρώπινη επαφή (24-27/5, Κεντρική Σκηνή).
Ό,τι πιο φρέσκο γύρω από τον σύγχρονο ελληνικό χορό μάς αποκαλύπτει το Φεστιβάλ Νέων Χορογράφων (28-29/4), που θα πραγματοποιηθεί σε διάφορους χώρους της Στέγης κι εκτός αυτής, ενώ το εκπαιδευτικό πρόγραμμα Dancing to Connect έρχεται να μας αποδείξει πως ο χορός είναι για όλους (11/3). Η εκπαίδευση γύρω από το χορό είναι ένα μεγάλο στοίχημα για τη Στέγη και αυτό φαίνεται σε ακόμη δύο δράσεις: το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Τρίπλες και τριπλέτες», του οποίου ηγείται η έμπειρη Αγγλοελληνίδα χορογράφος Μέντη Μέγα (από 23/10), και το «Idance», μια μεγάλη ημερίδα για τις τέχνες και την προσβασιμότητα που θα πραγματοποιηθεί τον Δεκέμβριο στη Μικρή Σκηνή.
Στην ουσία της σύγχρονης μουσικής
Σε ό,τι έχει σχέση με τα μουσικά πράγματα, όλα αυτά τα χρόνια η Στέγη έχει να επιδείξει τολμηρές επιλογές και καινοτομίες που πιάνουν την ουσία της έννοιας «σύγχρονη μουσική» και δεν περιορίζονται σε ιδιώματα και ταμπέλες. Από αυτήν την άποψη, στα προγράμματά της συναντάμε acts και actions που κανείς άλλος δεν θα μπορούσε να φέρει ή να δημιουργήσει, αποφεύγοντας έτσι τις mainstream και δοκιμασμένες λύσεις που κυριαρχούν στην «αγορά» ή οδηγούν εκ του ασφαλούς στην επιτυχία. Η μουσική στη Στέγη δείχνει να θέλει να είναι ενδιαφέρουσα και προκλητική, σύγχρονη κι επείγουσα σε ό,τι αφορά τις αισθητικές και κοινωνικές της διαστάσεις, έτοιμη να προσφέρει τροφή (για το νου, την ψυχή ή και το σώμα), ακόμη και να βγει από τα στεγανά και να γίνει πράξη και event, έξω στη γειτονιά και στην πόλη.
Σύγχρονη σύνθεση και μοντέρνα jazz, out rock και funk πέρα από τα όρια, έντεχνη ποιητική προσέγγιση στην τραγουδοποιία, είναι περισσότερο στοιχεία και κατευθύνσεις παρά οριστικοποιημένα «είδη» και τα συναντάμε και φέτος στο μουσικό μέρος του προγράμματος της Στέγης. Ήδη από πολύ νωρίς (20/10) πιάνουμε την ουσία του δημιουργικού no wave με την παρουσία του κιθαρίστα Marc Ribot και του γκρουπ του The Young Philadelphians (είναι ο Jamaaladeen Tacuma στο μπάσο και ο Calvin Weston στα ντραμς – you know the names, you feel the games!).
Το φεστιβάλ Afrofuturism in Athens, που οργανώνει η Στέγη εντός της και στο κέντρο της πόλης, δεν θα μπορούσε παρά να ξεκινάει (στις 9/11) με το πρωτοπόρο σχήμα της μαύρης space jazz Sun Ra Arkestra, το οποίο διευθύνει ο σαξοφωνίστας Marshall Allen μετά την οριστική αναχώρηση (το 1993) του Sun Ra για τη γη των προγόνων του, τον πλανήτη Κρόνο! [Να θυμίσουμε πως η Sun Ra Arkestra μαζί με τον Sun Ra είχε δώσει μια ιστορική συναυλία στην Αθήνα τον Φεβρουάριο του 1984].
Η μουσική παράσταση «Tourbillons» (24-25/11) του Γιώργου Απέργη, το μουσικοθεατρικό «Βιβλίο της Ανησυχίας» (15-16/12) του Michel van der Aa από το Ergon Ensemble, η παρουσία του πρωτοποριακού ντουέτου Gareth Davis στο μπάσο κλαρίνο και Frances-Marie Uitti στο τσέλο (11/1), το γαλλο-νoρβηγικό modern jazz γκρουπ Dans Les Arbres (15/3), η «Σκηνοθετημένη νύχτα» που παρουσιάζει ο Δανός Simon Steen-Andersen (10/2) με ανασυνθέσεις κλασικών ανοίγουν πολύ ενδιαφέροντα κεφάλαια ή σελίδες στην περιδιάβασή μας στη σύγχρονη μουσική δημιουργία.
Η φετινή Open Day (4/3) της Στέγης είναι αφιερωμένη στον Μάη του ’68, που κλείνει 50 χρόνια. Από μουσική άποψη έχει πολύ ενδιαφέρον και θα ακούσουμε –και θα μάθουμε– πολλά. Αρχές Μαρτίου γίνεται και μια σειρά συναυλιών αφιερωμένη στα σάουντρακ που έχει γράψει ο Δημήτρης Παπαδημητρίου – και είναι πολλά και καλά!
Από μεγάλα ονόματα της σύγχρονης jazz, τώρα, τον Μάιο (19/5) έρχεται το τρίο του πιανίστα Brad Mehldau (με τον Larry Grenadier και τον Jeff Ballard). Είναι πολυαναμενόμενο ως event και ο Mehldau έχει πάρα πολλούς fans τόσο ανάμεσα στους connoisseurs όσο και στο ευρύτερο κοινό.
Φυσικά, η Στέγη κάνει σπουδαία δουλειά και μέσα από μόνιμους κύκλους όπως το Ελληνικό Σχέδιο με τον Δημήτρη Παπαδημητρίου και τους συνεργάτες του, το Πανόραμα Ελληνικής Τζαζ (χειμερινό τε και θερινό), η Γέφυρα Μουσικής πάνω από τη Συγγρού (24/1-13/2) που την ενώνει με το Πάντειο, το Borderline Festival (19-22/4) που πάντα βρίσκει τρόπο να ξεπερνάει τα όρια, το παιδικο-εκπαιδευτικό Big Bang Festival (17-19/5), τα προεόρτια του Tinos World Music Festival (24/5) κ.ά. Και έχουμε τα αφτιά μας ανοιχτά για το Ώτων Project, όπου τα σύνολα ARTefacts και Ventus θα μας κάνουν να ακούσουμε διαφορετικά τους ήχους της πόλης – της πόλης μας.
Από το Διάστημα μέχρι τα βάθη της γης
Δυναμική αρχή για το εικαστικό πρόγραμμα της Στέγης με μια μεγάλη έκθεση που συνενώνει και πάλι διαφορετικές εκφάνσεις της ποπ κουλτούρας. Δύο χρόνια μετά την «Digital Revolution», η Στέγη συνεργάζεται ξανά με το Barbican του Λονδίνου και παρουσιάζει την έκθεση «Science Fiction: Ταξίδι στο Άγνωστο» (9/10-14/1), με τη στήριξη της COSMOTE. Ετοιμαστείτε για ένα ταξίδι με οδηγό την επιστημονική φαντασία μέσα από σπάνια εκθέματα αλλά κι έργα σύγχρονων καλλιτεχνών, προβολές, συναυλίες κι εκπαιδευτικά προγράμματα. Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον περιμένουμε και την εικαστική έκθεση «Γεωμετρίες» (Μάρτιος-Ιούνιος) στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και στους υπέροχους κήπους του, στην οποία συμμετέχουν σημαντικοί σύγχρονοι καλλιτέχνες που ψάχνουν σημεία τομής ανάμεσα σε τέχνη κι επιστήμη, σε επιμέλεια των Locus Athens.
Το καθιερωμένο Fast Forward Festival (2-15/5) φτάνει φέτος στην 5η χρονιά του κι εξερευνά την αρχαιολογία ως επιστήμη που έχει επηρεάσει καθοριστικά τις τελευταίες δεκαετίες τον τρόπο με τον οποίο δουλεύουν οι σύγχρονοι εικαστικοί, μέσα από έργα καλλιτεχνών από τον ελληνικό και το διεθνή χώρο, επιχειρώντας να προτείνει μια μη γραμμική προσέγγιση της Ιστορίας. Δεν λείπουν όμως και οι επισκέψεις σημαντικών συγγραφέων και ανθρώπων του πνεύματος –η αρχή γίνεται με τον Νορβηγό Jo Nesbo (17/10), έναν από τους πιο πολυδιαβασμένους συγγραφείς αστυνομικής λογοτεχνίας στον κόσμο– αλλά και τα κλασικά κινηματογραφικά ραντεβού όπως το φεστιβάλ In-Edit, που μας βάζει στο παρασκήνιο του μουσικού κόσμου (4-7/11), και το Flix it στη Στέγη, που επιστρέφει με οκτώ events από τον Οκτώβριο μέχρι και τον Μάιο.
4 events για όλη την οικογένεια
«Να τα πούμε;»
Ερμηνευτές και συνθέτες λένε τα κάλαντα αλλιώς σε αυτήν τη συναυλία στο πλαίσιο του κύκλου Ελληνικό Σχέδιο, που σχεδίασε ο Δημήτρης Παπαδημητρίου. (22-23/12)
«Οι παραθεριστές»
Μαζί με τους εφήβους γιατί όχι κι εμείς! Η Μ. Μαγκανάρη σκηνοθετεί το έργο του Γκόρκι που σχολιάζει δηκτικά μια ομήγυρη διανοούμενων και μπουρζουάδων. (9/11)
Onassis Youth Festival
Δίνει νέα πνοή στα αρχαία κείμενα καλώντας μια πλειάδα σκηνοθετών και ομάδων να συνεργαστούν με μαθητές γυμνασίου και λυκείου. (13-15/4)
Big Bang
Για τέταρτη χρονιά μουσική, παιχνίδι και διασκέδαση συναντιούνται σε ένα πολύχρωμο φεστιβάλ για νεαρούς και περιπετειώδεις θεατές! (17-19/5)
