Ένα ακόμη κερδισμένο στοίχημα για την Εθνική Λυρική Σκηνή αποτέλεσε η δεύτερη καλοκαιρινή της παραγωγή στο Ηρώδειο, που δόθηκε -για πρώτη φορά και αυτή- στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Η πρεμιέρα του «Οθέλλου» του Βέρντι (27/7) επιβεβαίωσε τη σταθερή ρότα, στην οποία βαδίζει τα τελευταία χρόνια το μοναδικό λυρικό μας θέατρο.
Η δικαίωση του ύστερου αριστουργήματος του σπουδαίου Ιταλού συνθέτη αποτελεί ένα εξαιρετικά δύσκολο μουσικοθεατρικό εγχείρημα, στο βαθμό που το συγκεκριμένο έργο άνοιξε πραγματικά καινούργιους δρόμους στην όπερα.
Θα ανέμενε κανείς, ότι η έντονη θεατρική διάσταση του «Οθέλλου» και η εξόχως προσωπική -σε επίπεδο τόσο ενορχήστρωσης όσο και φωνών- μουσική γλώσσα θα αναδεικνύονταν καλύτερα σε κλειστό χώρο, παρά στο ξηρής ακουστικής ρωμαϊκό ωδείο. Εξίσου εύλογα θα ανέμενε κανείς ότι σε μια τέτοια παραγωγή θα αισθανόταν εντονότερα την σφραγίδα ενός εγνωσμένου κύρους θεατρανθρώπου, όπως ο Γιάννης Κόκκος.
Μ’αυτήν την πρώτη σκηνοθεσία του στον «Οθέλλο», ο Κόκκος εστίασε περισσότερο στην ουσία απ’ό,τι στην εικόνα. Επέλεξε δηλαδή να ενισχύσει τη σαιξπηρική δραματουργία, καθοδηγώντας άριστα -όχι μόνο από πλευράς κινησιολογίας- τους μονωδούς και αναδεικνύοντας τη συνθετότητα και τις ψυχολογικές διακυμάνσεις των χαρακτήρων. Ο παρορμητισμός και η τραχύτητα του Οθέλλου, η μηδενιστική σκληρότητα του Ιάγου, η εύθραυστη αξιοπρέπεια της Δυσδαιμόνας αποδόθηκαν, έτσι, επιτυχημένα από τους τραγουδιστές, έστω και μέσα από την προσωπική εκφραστική παλέτα του καθενός.
Λιγότερο ικανοποίησε το κατάφορτο από σύγχρονες αναφορές σκηνογραφικό μέρος. Πλην της ιστορικής πινελιάς που προσέδωσε το δεσπόζον στο σκηνικό χώρο μεγάλο άγαλμα του φτερωτού Λέοντα της Βενετίας, σχεδόν τίποτε δεν θύμισε τη μεσαιωνική Κύπρο, «ιστορικό» τόπο της δράσης. Στοχεύοντας στην απεικόνιση του χαοτικού σύμπαντος -εσωτερικού και μη- των πρωταγωνιστών, οι επικλινείς, σουρεαλιστικής γεωμετρίας α-λα-Έσερ, προσόψεις ασπρόμαυρων παλατιών και οι πολλές κλίμακες σε όλο το μήκος της σκηνής μάλλον την παραφόρτωσαν, δυσκολεύοντας την κίνηση μονωδών και χορωδών (ειδικά στην εναρκτήρια σκηνή της προκυμαίας). Αντίστοιχα, η επιλογή σκουρόχρωμων κατά βάση κοστουμιών, με ανάμικτο στίγμα διαφορετικών εποχών (από τα τέλη του 19ου αι. μέχρι τη δεκαετία του ’30), μάλλον θόλωσε την οπτικοποίηση παρά της προσέδωσε διαχρονικότητα. Οι φωτισμοί, πάντως, του Μίχαελ Μπάουερ ήσαν υποβλητικοί, ενώ καλά λειτούργησε και το παιχνίδι των αντικατοπτρισμών σε καθρέφτες.
Αν ωφέλησε σε κάτι ο περίκλειστος σκηνικός χώρος (αλλά και οι υψηλές θερμοκρασίες με σχεδόν άπνοια!) ήταν στην αντανάκλαση του ήχου. Κάθε απόχρωση της ορχήστρας και των φωνών έφθανε ανάγλυφα στα αυτιά του κοινού που κατέκλυσε και πάλι το Ηρώδειο.
Και ήταν, τελικά, το πολύ υψηλό επίπεδο της απόδοσης όλων των μουσικών συντελεστών αυτό που διασφάλισε τις δυνατότερες συγκινήσεις. Η συναρπαστική διεύθυνση του Μύρωνα Μιχαηλίδη αποτέλεσε κομβικό παράγοντα επιτυχίας του ακροάματος, υπενθυμίζοντας την δεδομένη αξία ενός αρχιμουσικού που επαινείται συχνότερα για το ταλέντο του ως μάνατζερ! Άλλοτε σφριγηλή και γεμάτη παλμό, άλλοτε ευαίσθητα λυρική και γεμάτη αποχρώσεις, ψαγμένη σε βάθος λεπτομέρειας, η εξόχως θεατρική μουσική του διεύθυνση στήριζε άρτια τους τραγουδιστές, συντηρώντας αδιάλειπτη ρευστότητα αφήγησης.
Οι προθέσεις του αρχιμουσικού δεν θα είχαν βέβαια ευοδωθεί, χωρίς την εμπνευσμένη ανταπόκριση της -καλά προετοιμασμένης- ορχήστρας της ΕΛΣ. Παρά κάποια μικροπροβλήματα των χάλκινων πνευστών στην απόδοση της τρικυμίας, οι μαγικές στιγμές ήσαν πολλές: το αιθέριο σόλο βιολοντσέλου (Μαρίνα Κολοβού) στην αρχή του ερωτικού ντουέτου της Α’ πράξης, ο ανήσυχα απειλητικός ήχος των φαγκότων υπό τον οποίο ο Ιάγος εξάπτει τη ζήλια του Οθέλλου (Γ’ πράξη), το εκφραστικό σόλο αγγλικού κόρνου (Ιλλύριος Μάνθιος) στην αρχή της μεγάλης άριας της Δυσδαιμόνας στην Δ’ πράξη, ή ακόμη ο μοιραίος βηματισμός των κοντραμπάσων προ της σκηνής της δολοφονίας της Δυσδαιμόνας στο φινάλε….
Η παράσταση ευτύχησε, εξάλλου, να διαθέτει ένα εξαιρετικά ισορροπημένο πρωταγωνιστικό τρίο. Παρά την κάπως άχαρη υπόκριση, ο Ιταλός τενόρος Αντονέλλο Παλόμπι ενσάρκωσε έναν ανασφαλή, ανθρώπινο Οθέλλο, αξιοποιώντας σοφά το λυρικοδραματικό του τίμπρο τόσο για τις στεντόρειες εξάρσεις του τραγουδιού όσο και για τις αρκετές ζώνες φωτοσκιάσεων που απαιτούν οι συνεχείς μεταπτώσεις του ήρωα. Πλάι του, ο διακεκριμένος Γεωργιανός βαρύτονος Γκεόργκε Γκαγκνίτζε χάρισε με πάθος και ενδιαφέρουσες εκλεπτύνσεις ένα λεπτοδουλεμένο μουσικοδραματικά πορτρέτο του υποχθόνιου Ιάγου.
Τη μακράν κορυφαία επίδοση κατέγραψε η Δυσδαιμόνα της διεθνούς φήμης υψιφώνου Αλεξίας Βουλγαρίδου. Η ηρωίδα της απείχε από τη συνήθη αθώα, «αγγελική» προσωπογραφία του ρόλου, διακρινόμενη κυρίως για την αποφασιστικότητα και την εσωτερική δύναμη του χαρακτήρα. Με γεμάτη φωνή, ισχυρή σε όλη της την έκταση και αποφεύγοντας καταχρήσεις σε πιανίσσιμι, το τραγούδι της παλλόταν από μοναδική αμεσότητα και συναισθηματική ειλικρίνεια, ενώ και η σκηνική της παρουσία ήταν κομψότατη.
Εξίσου θετικές εντυπώσεις άφησε και το σύνολο των δευτεραγωνιστικών ρόλων, από τους οποίους ξεχώρισαν ο ορμητικός Κάσσιος του τενόρου Δημήτρη Φλεμοτόμου, ο επιβλητικός Λουδοβίκος του μπάσου Τάσου Αποστόλου, η μετρημένη Αιμίλια της μεσοφώνου Αντιγόνης Παπούλκα και ο εύφλεκτος Μοντάνος του βαρύτονου Άκη Λαλούση.
Τέλος, η πειθαρχία, ο καλός συντονισμός και το προσεγμένο τραγούδι της Χορωδίας της ΕΛΣ υπό τον Αγαθάγγελο Γεωργακάτο αποτελούν πλέον σταθερή αξία, η επιβεβαίωση της οποίας μόνο ικανοποίηση προκαλεί.
Credit φωτογραφιών: Stefanos
ΥΓ: Ήταν πραγματικά τυχεροί, όσοι βρέθηκαν στο Ηρώδειο στις 31/7 για να παρακολουθήσουν την τελευταία παράσταση του «Οθέλλου». Σκηνές, καταστάσεις, χαρακτήρες, συναισθήματα ζωντάνεψαν μέσα από το αλάθητο θεατρικό ένστικτο της -θεωρητικά β’- διανομής, δικαιώνοντας τις σκηνοθετικές προθέσεις του Γιάννη Κόκκου. Υπό την ακόμη μεγαλύτερης ελευθερίας και ορμής μουσική διεύθυνση του Μύρωνα Μιχαηλίδη, το πρωταγωνιστικό τρίο άγγιξε δυσθεώρητες κορυφές, αναδεικνύοντας το μεγαλείο της λυρικής τέχνης. Σε σχέση με την πρεμιέρα, ο Οθέλλος του Παλόμπι, περισσότερο «λυμένος» κινησιολογικά, υπήρξε και φωνητικά πιο σίγουρος και εκφραστικός. Ασύλληπτα σκοτεινός και είρωνας, ο Ιάγος του Δημήτρη Πλατανιά διέθετε πέρα από την εγγύηση του ρωμαλέου, γνήσια βερντιανού τίμπρου και αμέτρητες αποχρώσεις, αλλά και σπάνιο σκηνικό κύρος. Μία προσωπογραφία αναφοράς και ο καλύτερος μέχρι σήμερα ρόλος στην καριέρα του εκλεκτού Καλαματιανού βαρύτονου! Έχοντας, τέλος, να συγκριθεί με την εξαιρετική Βουλγαρίδου, η Τσέλια Κοστέα παρουσίασε με φινέτσα κίνησης και υπόκρισης, κυρίως όμως με τραγούδι μοναδικής πληρότητας ένα διαφορετικό, κλασικότερο πορτρέτο της Δυσδαιμόνας, που εστίαζε στην αθωότητα και την αξιοπρέπεια της ηρωίδας. Η σπάνια πάστα της φωνής με τον ηχοχρωματικό πλούτο, τα τόσο φυσικά πορταμέντι, το άρτιο φραζάρισμα και η ολοκάθαρη άρθρωση καθιστούν τη Ρουμάνα υψίφωνο το πιο ακριβό κόσμημα της μάλλον φτωχής οπερατικής μας πραγματικότητας…
Περισσότερες πληροφορίες
«Οθέλος»
Η διάσημη όπερα του Βέρντι πάνω στη σαιξπηρική ιστορία του «Οθέλου» από την Εθνική Λυρική Σκηνή στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Γιάννης Κόκκος, την ορχήστρα διευθύνει ο Μύρων Μιχαηλίδης
