Πώς θα μπορούσε να αποτυπώσει κάποιος την ελληνική πρωτεύουσα χωρίς να την έχει αντικρίσει, έχοντας για πυξίδα μόνο τους ήχους της, το «Γιασεμί» του Σεφέρη, ένα κείμενο του Πέτρου Μάρκαρη, ένα τραγούδι του Χατζιδάκι και μια συνταγή; Πέντε από τους καλλιτέχνες της έκθεσης «Παράξενες πόλεις» του Ιδρύματος Ωνάση μας μιλούν για το πώς «περπάτησαν» στη δική τους Αθήνα.
Alexander Egger (graphic artist, Γερμανία)
«Κάθε πόλη έχει τον ήχο της. Αλλά τι συμβαίνει εάν έχεις κάποια ηχητικά κομμάτια από την Αθήνα και τα εντοπίζεις στην πόλη όπου ζεις; Προσπάθησα να βρω μέσω των ήχων της Αθήνας, τους οποίους πήρα από τους επιμελητές της έκθεσης, μέρη στην πόλη μου, το Βερολίνο, που ίσως να έχουν παρόμοιο χαρακτήρα και αίσθηση. Φωτογράφισα αυτά των σημεία, τις καταστάσεις. Λεπτομέρειες και θραύσματα που αργότερα τα συνέθεσα στον υπολογιστή μου σε χάρτες του νου. Μια αρχαιολογία του ασυνείδητου. Για να εικονίσω τα μέρη στα οποία με οδήγησε η αναζήτηση του ήχου, βρήκα αντιστοιχίες, ποικιλομορφίες, σημεία εκκίνησης, διαφορές. Η μετάφραση των ήχων σε εικόνες έχει μια συνειρμική προσέγγιση. Εντοπίζω τους ήχους της Αθήνας στο Βερολίνο και κατόπιν τους μεταφράζω σε οπτική γλώσσα. Η γλώσσα πρέπει να παραμένει αποσπασματική, τραχιά και χοντροειδής, πολύπλευρη…».
Adam Dix (ζωγράφος, Μεγάλη Βρετανία)
«Βρήκα τις πηγές της έμπνευσής μου στη συνταγή για τα γεμιστά και στα δύο κεφάλαια από το βιβλίο του Πέτρου Μάρκαρη “Η Αθήνα της μιας διαδρομής”. Μην έχοντας ποτέ επισκεφτεί την πόλη, η γνώση μου περιορίζεται στις ιστορικές αναφορές. Συνειδητοποίησα ότι έπρεπε να κάνω ένα έργο που να αποδίδει μια εντύπωση και να έχει μια αμφισημία. Τόσο η συνταγή όσο και το βιβλίο περιείχαν οδηγίες και μια εξελικτική διαδικασία γύρω από την προετοιμασία και τα συστατικά, είτε πρόκειται για ανθρώπους είτε για τρόφιμα. Υπήρχε αυτή η αίσθηση της διαστρωμάτωσης, της προσθήκης και της συνεχώς εξελισσόμενης βάσης. Μέσα από τα κεφάλαια του βιβλίου είχα μια αίσθηση ότι διασχίζω την πόλη για την οποία δεν είχα καμία προηγούμενη οπτική γνώση, σαν να βαδίζω σε έναν μετατοπισμένο ιστορικά, κοινωνικά και γεωγραφικά λαβύρινθο όπου οι οπές του χρόνου ανοίγουν και κλείνουν. Αυτό, επηρέασε την αφηρημένη δομή του “Καθεδρικού ”».
Kako (εικονογράφος, Βραζιλία)
«Δεν θα ξεχάσω ποτέ τη στιγμή που η Μελίτα Σκαμνάκη (από την ομάδα επιμελητών της έκθεσης Double Decker) περπατούσε στο Σάο Πάολο και ένιωσε για ένα κλάσμα του δευτερολέπτου ότι βρισκόταν «πίσω στην Αθήνα». Ήταν η ίδια αίσθηση που είχα στο Μπουένος Άιρες ενώ διέσχιζα την οδό Φλόριντα. Το να κάνουμε συνδέσεις δεν είναι ασυνήθιστο. Όποτε βρισκόμαστε σ’ ένα άλλο μέρος ενεργούμε διαφορετικά προσπαθώντας να βρούμε το δρόμο μας για να ανακουφίσουμε την αίσθηση του μη ανήκειν. Αποφάσισα να διερευνήσω αυτό το αίσθημα, αλλά τι γίνεται αν δεν έχει ποτέ βρεθεί στο μέρος που πρέπει να θυμηθείς; Χρησιμοποιώντας τα ηχητικά αρχεία που μου στάλθηκαν ως «ενισχυτές έμπνευσης», ξεκίνησα από εκεί όπου η Μελίτα ένιωσε ότι βρισκόταν πίσω στην πατρίδα της. Διέσχισα πεζός το κέντρο αναζητώντας κώδικες και συνδέσεις ενώ οι ήχοι της Αθήνας γέμιζαν τ’ αυτιά μου μέχρι που ένιωσα ότι προέρχονταν απ’ έξω. Ενεργοποιούσα τη διαίσθηση ισοπεδώνοντας τη συχνότητά μου με τον περιβάλλοντα χώρο. Περπατούσα στη δική μου Αθήνα».
Angela Moore (φωτογράφος, Αγγλία)
«Φαντάζομαι την Αθήνα σαν μια ζεστή, ζωντανή και συχνά χαοτική πόλη, όπου το παλιό συγχωνεύεται με το καινούριο, η αυθεντικότητα και η παράδοση αναμιγνύονται άνετα με το νέο και τις άλλες κουλτούρες. Τόσο το ποίημα του Γιώργου Σεφέρη «Το γιασεμί» όσο και το βιβλίο του Πέτρου Μάρκαρη «Η Αθήνα της μιας διαδρομής» αναφέρονται στο σούρουπο, στην αυγή και στην ομορφιά της Αθήνας τη νύχτα. Ήθελα το έργο μου να υπαινίσσεται την ηρεμία του ποιήματος – ένα θολωμένο παράθυρο λειτουργεί ως μεταφορά καθώς η ηρεμία του εσωτερικού χώρου συναντά την δραστηριότητα των δρόμων της Αθήνας. Το γιασεμί που σέρνεται στο δωμάτιο προβάλλεται σε μια διφορούμενη λάμψη από το φως του δρόμου, που θα μπορούσε επίσης να ερμηνευτεί ως πρωινός ήλιος».
Eva Roovers (φωτογράφος, Ολλανδία)
«Όταν σκέφτεσαι ένα μέρος το οποίο δεν έχεις επισκεφθεί ποτέ, δημιουργείς μια ουτοπική εικόνα. Έχει να κάνει με την επιθυμία και την προσδοκία. Σκέφτομαι μεγάλες οικογένειες που τρώνε μαζί και συζητούν μανιωδώς για πολιτική και πιο φιλοσοφικά θέματα. Βλέπω θάλασσα και άντρες μεγαλόσωμους και τριχωτούς, με μικρά μαγιό Speedo. Αυτή η πόλη είναι μια μίξη παλιού και καινούριου, ο αρχαίος πολιτισμός διατηρείται ακόμα στην Ακρόπολη, ενώ οι νέοι περιφέρονται μιλώντας στα κινητά τους. Και οι 4 φωτογραφίες μου, που παρουσιάζονται σαν φωτεινά κουτιά, έχουν ένα από τα προαναφερθέντα χαρακτηριστικά. Δίπλα τους παρουσιάζω μια καρτ ποστάλ της φανταστικής μου εικόνας για την Αθήνα. Όταν ονειρεύομαι την Αθήνα, υπάρχει πάντα μια αίσθηση ηρεμίας. Το φως είναι όμορφο και πάντα δύει γύρω στις 6 το απόγευμα, όταν η γενική τραχύτητα της ημέρας υποχωρεί στο ρομαντικό απόγευμα με τα φανταστικά χρώματα. Οι καρτ ποστάλ, παίζουν με την ιδέα του ειδυλλιακού, ουτοπικού θέρετρου. Ποτέ δεν θα δεις τη φτώχια, την πάλη και την επιθετικότητα που μπορεί να είναι μέρος της καθημερινότητας».
Eva Stenram (φωτογράφος, Σουηδία)
«Με τράβηξε τόσο το ποίημα του Σεφέρη για το λευκό γιασεμί όσο και η περιγραφή της Αθήνας τη νύχτα. Το φωτογραφικό έργο μου με τίτλο «Αrm» (μπράτσο) είναι μια αναπαράσταση μιας παλιάς βραδινής φωτογραφίας, τραβηγμένης με φλας, σε άσπρο-μαύρο. Είναι λίγο φθαρμένη. Στο γρασίδι βρίσκεται ένα κομμάτι μιας γυναίκας. Το κομμένο χέρι, μοιάζει νέο, λείο και λευκό σαν το γιασεμί – όμορφο και χαλαρό. Δημιούργησα το «Arm», επεξεργαζόμενη ψηφιακά μια φωτογραφία ενός pin up μοντέλου της δεκαετίας του 1950. Όπως τα χαμένα χέρια της Αφροδίτης της Μήλου, το ένα άκρο έχει αφεθεί πίσω, ενώ το υπόλοιπο σώμα έχει μετακινηθεί». Η έκθεση «Παράξενες πόλεις: Αθήνα» θα φιλοξενηθεί στη Διπλάρειο Σχολή στην Πλατεία Θεάτρου στις 20/4-28/6 και θα πλαισιώνεται από συζητήσεις, εργαστήρια και δρώμενα σχετικά με την πόλη.
