Έτος Γκρέκο: 5 εκθέσεις κι ένα συνέδριο για τον μεγάλο Κρητικό

Ο πιο μοντέρνος από τους παλιούς δασκάλους της τέχνης έχει την τιμητική του. ­Τετρακόσια χρόνια μετά το θάνατο του Δ. Θεοτοκόπουλου η Αθήνα μπαίνει από αυτήν την εβδομάδα στο ρυθμό του Έτους Γκρέκο. Λάβετε θέσεις!

Κατάφερε να δημιουργήσει μια τέχνη με υψηλή πνευματικότητα, αποκρυσταλλώνοντας σε ένα ολότελα προσωπικό και μοναδικό ύφος τη «μαγιά» της βυζαντινής παράδοσης και τα διδάγματα της Αναγέννησης και του μανιερισμού. Καταξιώθηκε στην εποχή του, ξεχάστηκε όμως και αντιμετωπίστηκε με επιφυλακτικότητα μετά το θάνατό του –κάποιοι έφτασαν στο σημείο να αποδώσουν τις επιμήκεις φιγούρες του σε τρέλα ή αστιγματισμό!– ώσπου οι Ευρωπαίοι ρομαντικοί του 19ου αιώνα το ξανάφεραν στο προσκήνιο­.

Έπειτα από τετρακόσια χρόνια, γιατί­ ο πλάνης Κρητικός ζωγράφος εξακολουθεί να προκαλεί το ενδια­φέρον προσελκύοντας εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες στα αφιερώματα του φετινού εορτασμού στην Ισπανία; «Ο Γκρέκο είναι ένα φαινόμενο εντελώς μεμονωμένο στην ιστορία της τέχνης. Τις τολμηρές εκφραστικές παραμορφώσεις που δημιουργεί μόνο στον εξπρεσιονισμό τις ξαναβρίσκουμε. Είναι ένας πρόδρομος της μοντέρνας τέχνης», μας ανέφερε η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, που ετοιμάζει τη συμβολή του ιδρύματος στις εκδηλώσεις για τον Θεοτοκόπουλο. Η αυλαία των μεγάλων εκθέσεων στην Αθήνα βέβαια ανεβαίνει στις 12/11 στο Μουσείο Μπενάκη.

Το αφιέρωμα «Ο φιλικός κύκλος του Γκρέκο στο Τολέδο» εστιάζει στους διανοούμενους και συλλέκτες που αποτέλεσαν το περιβάλλον του στην ισπανική πόλη όπου δημιούργησε τα πλέον αναγνωρισμένα αριστουργήματά του. Περιλαμβάνει υλικό από αρχεία του Τολέδο και της Μαδρίτης, χειρόγραφα και βιβλία από την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ισπανίας και τέσσερις προσωπογραφίες του.

Από τις 20/11, στο παράρτημα του Μπενάκη στην οδό Πειραιώς, μετακομίζει η έκθεση «Ο Γκρέκο μεταξύ Βενετίας και Ρώμης», η οποία παρουσιάστηκε στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, με επίκεντρο τους δύο πίνακες του Κρητικού «μαΐστρου» («Βάπτιση του Χριστού» και «Άποψη του όρους και της Μονής Σινά») που εκτίθενται στο ηρακλειώτικο ίδρυμα.
Θα μας αποκαλύψει ντοκουμέντα που αφορούν την παραμονή του καλλιτέχνη στη Ρώμη (το διάστημα 1570-1572 φιλοξενήθηκε στο Palazzo Farnese ύστερα από επιστολή του μικρογράφου Τζούλιο Κλόβιο στον καρδινάλιο Αλεσάντρο Φαρνέζε), εικόνες, πίνακες και χαρακτικά σημαντικών καλλιτεχνών του 16ου αιώνα, ενώ για πρώτη φορά στην Ελλάδα θα εκτεθεί και το έργο του Γκρέκο «Παιδί που φυσάει ένα αναμμένο δαυλί». Εδώ βέβαια, στις 21-23/11, η διαδρομή του «El Greco από την Κρήτη στη Βενετία, στη Ρώμη, στο Τολέδο» θα συζητηθεί και στο πλαίσιο διεθνούς συνεδρίου.

Ένα άλλο έργο του καλλιτέχνη, η «Ταφή του Χριστού» της Εθνικής Πινακοθήκης, θα φιγουράρει από τις 14/11 στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης πλαισιωμένο από δύο πιετά του, οι οποίες θα εκτεθούν ψηφιακά – ένα μικρό αφιέρωμα για τον «Θάνατο στο έργο του Γκρέκο» παράλληλα με την αρχαιολογική έκθεση για το «Επέκεινα» που ετοιμάζει το μουσείο.

Δεν θα μπορούσε όμως να μη γίνει αναφορά και στην κρητική του ρίζα. Η έκθεση «Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος πριν από τον El Greco» στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο θα επιδιώξει να φωτίσει το κοινωνικό και καλλιτεχνικό περιβάλλον της μεγαλονήσου του 16ου αιώνα, όπου ξεκίνησε ο Γκρέκο την εικαστική του διαδρομή μέσα από περίπου 200 εκθέματα (θρησκευτικά και κοσμικά αντικείμενα, χειρόγραφα, έντυπα κι έργα τέχνης). Τα εγκαίνια είναι προγραμματισμένα για τις 19/11, αλλά δεν αποκλείεται και να μετατεθούν.

Και η Εθνική Πινακοθήκη πώς θα συμμετάσχει στον εορτασμό; Ένα ψηφιακό φανταστικό μουσείο­ με μνημειακά έργα του Γκρέκο από το Τολέδο και το Εσκοριάλ στήνεται από τον Δεκέμβριο στην Εθνική­ Γλυπτοθήκη. Με δεδομένο ότι θησαυροί όπως το περίφημο «Εσπόλιο» ή η «Ταφή του Κόμη του Οργκάθ» δεν ταξιδεύουν, αδημονούμε να τα δούμε σε μια ωριαία προβολή με μουσική και σχολιασμό από τη Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα. «Έχω πάει δέκα φορές στο Τολέδο, αλλά δεν έχω δει ποτέ τα έργα τόσο ζωντανά όσο από την οθόνη υψηλής ανάλυσης, με τόσες λεπτομέρειες», μας ανέφερε με ενθουσιασμό.

Για να μπει μάλιστα ο Γκρέκο στην καθημερινότητα κάθε ­Αθηναίου, μέσα στον Νοέμβριο η περίφραξη του εργοταξίου της Εθνικής Πινακοθήκης θα ντυθεί με πανό που απεικονίζουν έργα του, δημιουργώντας έτσι «μια κορδέλα που θα ομορφύνει την πόλη μας».