Βγες βόλτα, αφουγκράσου τους ήχους και τις όψεις της πόλης που δεν ήξερες ότι είναι εκεί. Το project «Soundscapes landscapes» θα σου αποκαλύψει ακούσματα και μυρωδιές, μνήμες και καθημερινές στιγμές μιας γειτονιάς που συμπυκνώνει στον ιστό της τα χνάρια της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας.
Τον προσπερνάμε συνήθως βιαστικά τον Νέο Κόσμο: οδηγώντας στη Συγγρού με προορισμό την παραλιακή, αφηρημένοι στο τραμ που διασχίζει κεντρικούς του δρόμους, βιαστικοί για να προλάβουμε μια παράσταση στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. Πίσω όμως από τη μεγάλη λεωφόρο –που η γενιά του ’30 είδε ως πέρασμα στο μοντερνισμό– και τις ξεφτισμένες όψεις των προσφυγικών με τις πολύχρωμες απλώστρες ξεπροβάλλει μία από τις λίγες περιοχές της Αθήνας που διατηρούν την αύρα γειτονιάς. Ένας τόπος-μικρογραφία της σύγχρονης ελληνικής διαδρομής, που στέγασε ποικίλα κύματα προσφύγων κι έγινε μάρτυρας του πόνου της ναζιστικής κατοχής.
Σε αυτό το μεστό σε μνήμες, κουλτούρες κι εμπειρίες μόχθου και καθημερινής συνάντησης «σώμα» πατά το «Soundscapes landscapes», ο οπτικοακουστικός περίπατος που συνδιοργανώνουν η Στέγη και η καλλιτεχνική κολεκτίβα Medea Electronique. Προσβάσιμο δωρεάν (χρειάζεται μόνο να κατεβάσεις την ειδική εφαρμογή για την περιήγηση στο smartphnone ή το tablet σου ή αλλιώς να αναζητήσεις το σχετικό εξοπλισμό στη Στέγη), το project έχει φέρει ήδη αρκετές δεκάδες Αθηναίους, κυρίως εικοσάρηδες και τριαντάρηδες, σε μια περιοχή που δεν θα σκέφτονταν ως εναλλακτική περιπάτου. Ωστόσο «δεν πρόκειται για ξενάγηση», όπως διευκρινίζει ο υπεύθυνος παραγωγής του έργου Μανώλης Μανουσάκης. «Είναι μια οπτικοακουστική εγκατάσταση στα πέριξ της Στέγης, έργα καλλιτεχνών ήχου και εικόνας τα οποία μεταφέρουν την εμπειρία που είχαν από τη δική τους περιήγηση και μελέτη της περιοχής».
Ύστερα από ενάμιση χρόνο έρευνας ήταν πλούσια η σοδειά σε συνεντεύξεις, ηχογραφήσεις και βιντεοσκοπήσεις. Υλικό που, καθώς έγραφα την προσωπική μου διαδρομή στο χώρο, πυροδοτούσε σε επιλεγμένα σημεία κείμενα πληροφοριακά, θεωρητικά και λογοτεχνικά (του Αγκάμπεν, του Πατρίκιου κ.ά.), ηλεκτρακουστικές συνθέσεις, ήχους της… διπλανής πλατείας και «πειραγμένα» βίντεο. Και κάπως έτσι πέρασαν τρεις ώρες, αν και ο καθένας θα βγει στην αναζήτηση με το δικό του ρυθμό, περνώντας από 40 λεπτά μέχρι τετράωρο. Στις όχθες της Συγγρού ο ηχογραφημένος βόμβος των αυτοκινήτων και οι στίχοι του Σεφέρη στα ακουστικά ταιριάζουν απόλυτα με το περιβάλλον. Μπαίνοντας όμως στα ενδότερα της γειτονιάς, έρχεται στα ακουστικά μια υμνωδία σχεδόν υπερβατική, βγαλμένη από άλλους τόπους ή μήπως όχι; Σε ένα γκαράζ πίσω από τη Στέγη στεγάζεται ένα τζαμί.
Από το πάρκο της Λαγουμιτζή προς τη στάση του τραμ στην Κασομούλη και την Ηλία Ηλιού, κάθε λίγα μέτρα και μια καινούργια πρό(σ)κληση για να δεις και να ακούσεις: οι διηγήσεις της ιδιοκτήτριας του συνοικιακού cafe-bar για τις ιδιαιτερότητες της δουλειάς της αλλά κι ενός Άραβα μετανάστη που βρίσκεται εδώ και τρεις δεκαετίες στην Ελλάδα, φωνές και πλάνα παιδιών που παίζουν στην πλατεία και στα γήπεδα, κελαηδίσματα πουλιών, μαρτυρίες για τη δράση της Λέσχης Αλληλεγγύης.
Στην Ευρυδάμαντος μια γιγάντια… αράχνη ακροβατεί στον τοίχο ενός συνεργείου καθώς το σχετικό βίντεο ζωντανεύει την εικόνα ενός πραγματικού γκράφιτι, ενώ λίγα μπλοκ παρακάτω η ελληνική σημαία κυματίζει σε ένα ανοιχτό παράθυρο φιγουράροντας και στην οθόνη – πάνω που είχα προσπεράσει ένα αναρχικό αντιφασιστικό σύνθημα. Στο μνημείο του μπλόκου του Δουργουτιού τα δραματικά γεγονότα του Αυγούστου του ’44 ζωντανεύουν μέσα από μια γλαφυρή αφήγηση. Αλλά ένα λεπτό αργότερα τα δεντρόφυτα ανοίγματα-κατώφλια ανάμεσα στις κίτρινες προσφυγικές πολυκατοικίες προσφέρουν μια ανάπαυλα δροσιάς, ό,τι πρέπει για να χαζέψω τον ηλικιωμένο κύριο πίσω από τις μπαλκονόπορτες που με περιεργάζεται παραξενεμένος και τα δορυφορικά πιάτα στα σπίτια των Αράβων μέσα σε ένα σκηνικό βγαλμένο από παλιά ελληνική ταινία. εδώ, άλλωστε, δεν διαδραματίζεται και η «Μαγική Πόλη» του Νίκου Κούνδουρου;
Στη Σαρκουδίνου οι φωνές της λαϊκής αντηχούν στα ακουστικά και ας μην είναι Σάββατο, ενώ μπροστά στο περίφημο κεμπαπτζίδικο του Τόμας ο Αρμένης ιδιοκτήτης μιλά για τα χρόνια που κοιμόταν στα παγκάκια της πλατείας κι έδινε υπόσχεση στο δικό του μαγαζί να μην πεινάσει ποτέ κάποιος. Οι Αρμένιοι, σημειωτέον, είναι από τους παλιούς κατοίκους της περιοχής και δεν είναι τυχαίο ότι εδώ υπάρχουν δύο εκκλησίες τους. Ο διαδραστικός ψηφιακός χάρτης για την περιήγηση δεν περιορίζει σε μια προκαθορισμένη πορεία. Μας προσκαλεί να ξεστρατίσουμε σε αυλές και πεζογέφυρες, να αποχωριστούμε όποτε θέλουμε τα ακουστικά για τον ήχο της καθημερινότητας, να σηκώσουμε το βλέμμα και να ιχνηλατήσουμε τις λεπτομέρειες μιας σύνθετης αστικής γεωγραφίας...
Περισσότερες πληροφορίες
