Λίγο προτού το ολοκαίνουργιο προσωρινό Κέντρο Επισκεπτών στο εργοτάξιο στο Φάληρο ανοίξει τις πόρτες του στο κοινό, συναντήσαμε τον γενικό διευθυντή και διευθύνοντα σύμβουλο του Κέντρου Πολιτισμού του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος» Ιωάννη Τροχόπουλο και μιλήσαμε για το πιο φιλόδοξο πολιτιστικό κι εκπαιδευτικό έργο του άμεσου μέλλοντος.
Μπορεί να κάθομαι σε ένα ISOBOX στο εργοτάξιο του νέου Κέντρου Πολιτισμού του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος», η φαντασία μου όμως τρέχει. Ακούγοντας τον Ιωάννη Τροχόπουλο να περιγράφει τη δανειστική βιβλιοθήκη, όπως θα είναι το 2017, μετά την ολοκλήρωση του κέντρου, φαντάζομαι ήδη την κεντρική αίθουσα των 750 τ.μ. (η μεγαλύτερη ενιαία επιφάνεια σε βιβλιοθήκη στην Ευρώπη) γεμάτη ζωντάνια: παιδιά που δεν έχουν πάει ακόμη σχολείο μυούνται στον κόσμο της ανάγνωσης σε δικούς τους χώρους 800 τ.μ., έφηβοι χρησιμοποιούν τα ειδικά εργαστήρια digital printing και ηχογράφησης, κόσμος όλων των ηλικιών δίνει ραντεβού για καφέ ή διαβάζει e-books χαλαρώνοντας σε αναπαυτικά καθίσματα, βλέπει την παράσταση της Λυρικής σε ζωντανή αναμετάδοση σε οθόνες ακόμη και στον κήπο, συμμετέχει στα δρώμενα από την ταμπλέτα του σε κάποια επαρχιακή πόλη...
Έξω στο αχανές πάρκο, ανάμεσα στα ψηλά πεύκα και στις ελιές, με τη θάλασσα στο βάθος και κάτω από το άγρυπνο βλέμμα του αρχιτεκτονικού landmark του Renzo Piano, οι καντίνες και τα καφέ είναι γεμάτα, κατά μήκος του καναλιού και του λαβύρινθου, στις παιδικές χαρές, στους χώρους ποδηλασίας ή τρεξίματος, μια καινούργια αστική γεωγραφία γίνεται το φόντο για νέες αθηναϊκές ιστορίες. Η σκέψη και μόνο σε κάνει να χαμογελάς. Αυτός είναι, μεταξύ άλλων, και ο ρόλος ενός ιδρύματος στις μέρες μας, με προλαβαίνει ο κ. Τροχόπουλος. «Όσο κι αν λόγω της κρίσης είναι προτεραιότητα να λυθεί το δημοσιονομικό πρόβλημα της χώρας, η διαδικασία αυτή θα πάρει χρόνο. Οι ενήλικοι και τα νέα παιδιά χρειάζεται εν τω μεταξύ να αποκτήσουν νέες δεξιότητες. Τα ιδρύματα οφείλουν να συνδράμουν σε αυτές τις κρίσιμες ώρες. Να απαλύνουν τον πόνο των ανθρώπων και να δώσουν ελπίδα. Να τους βοηθήσουν, πέρα από το φιλανθρωπικό έργο, μέσω της εκπαίδευσης να βρουν δουλειά, να συμβάλουν στην ανάπτυξη και να ενδυναμώσουν την αυτοπεποίθησή τους. Η βιβλιοθήκη θα αλλάξει πολλά προς αυτήν την κατεύθυνση, όπως και το πάρκο, οι δωρεάν εκδηλώσεις…»
Οι νέες βιβλιοθήκες, αντί για ράφια, έχουν ξαπλώστρες!
Η δυσπιστία ως προς τη χρησιμότητα μιας δανειστικής βιβλιοθήκης στην εποχή της Wikipedia και των smartphones δεν αγγίζει τον συνομιλητή μου. Πώς θα μπορούσε άλλωστε; Μιλάει από μόνο του το παράδειγμα της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης της Βέροιας, την οποία διεύθυνε επί σειρά ετών και η οποία κέρδισε 1 εκατ. δολάρια στο διεθνή διαγωνισμό που διοργανώνει κάθε χρόνο το ίδρυμα των Μπιλ και Μελίντα Γκέιτς, χάρη στις τεχνολογικές καινοτομίες της με έμφαση στους έφηβους και στην κάλυψη αναγκών εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων.
«Η πρόβλεψη ότι οι βιβλιοθήκες θα πεθάνουν διαψεύστηκε. Στο Μπέρμιγχαμ εγκαινιάστηκε πριν από λίγο καιρό μια εντυπωσιακή βιβλιοθήκη 32.000 τ.μ. την οποία σχεδίασε το ολλανδικό γραφείο Mecanoo κι έφερε 100% αύξηση των επισκεπτών, στο Ελσίνκι, που φημίζεται για τη βραβευμένη του βιβλιοθήκη-media space, ο δήμος ετοιμάζει μια ολοκαίνουργια σε στρατηγικό σημείο της πόλης κοντά στο λιμάνι, η New York Public Library μετατρέπει το κεντρικό της κτίριο, που λειτουργούσε κυρίως για αποθηκευτικές κι ερευνητικές ανάγκες, σε δανειστική βιβλιοθήκη. Οι βιβλιοθήκες έχουν μετεξελιχτεί σε ελκυστικούς χώρους συνάντησης: αντί για ράφια αποκτούν ξαπλώστρες, περίεργα καθιστικά και φωτιστικά, σου επιτρέπουν να φορτίσεις το κινητό σου αλλά και να έχεις γρήγορη, δωρεάν πρόσβαση στο Internet, που ειδικά στην Αμερική στερούνται ακόμη σε μεγάλο βαθμό τα χαμηλά κοινωνικά στρώματα. Πάνω απ’ όλα καλύπτουν την ανάγκη για κοινωνικότητα, γίνονται καταφύγιο για πολλούς ανθρώπους που ζουν και δουλεύουν μόνοι ή πάσχουν από κατάθλιψη».
Επιστρέφοντας στα δικά μας, πιστεύει ότι η νέα βιβλιοθήκη θα αποτελέσει μοντέλο για τη βιβλιοθήκη του μέλλοντος, καθώς θα συνδέει τον απλό κόσμο με την έρευνα και την επιστήμη και θα παρέχει εγκαταστάσεις και υπηρεσίες διεθνούς βεληνεκούς στα 35.000 τ.μ. της έκτασής της. Θεωρεί συμβολικό το γεγονός ότι ο Renzo Piano ξεκίνησε την καριέρα του με το Pompidou και τελειώνει κατά μία έννοια με την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας.
Πιστεύει ιδιαίτερα στο ανθρώπινο δυναμικό. «Το κοινό έχει έφεση στην εκπαίδευση. Το γεγονός ότι η ελληνική πολιτεία δεν του πρόσφερε μέχρι σήμερα τις δυνατότητες για μια σύγχρονη βιβλιοθήκη δεν σημαίνει ότι δεν την έχει ανάγκη. Ο κόσμος στην Ελλάδα έχει τις ίδιες ανάγκες με τους υπόλοιπους Ευρωπαίους. Σε όλη την Ευρώπη οι βιβλιοθήκες κάνουν συμφωνίες με εκδότες, την AEPI, τις δισκογραφικές εταιρείες για να δανείζουν e-books, μουσική και βίντεο, ενώ στην Ελλάδα δεν έχει γίνει καμιά κίνηση προς αυτήν την κατεύθυνση. Υπάρχουν αυτήν τη στιγμή 10.000 e-books και δεν έχει γίνει καμιά συμφωνία ανάμεσα σε εκδότες και βιβλιοθήκες. Εμείς σκοπεύουμε να επιβάλλουμε λύσεις, να δημιουργήσουμε ένα νέο περιβάλλον για τους κατοίκους του Λεκανοπεδίου και της υπόλοιπης χώρας. Να τους παρέχουμε την ευκαιρία να απολαμβάνουν δικαιώματα που δικαιούνται ως μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όμως τα στερούνται γιατί δεν έχει δημιουργηθεί το κατάλληλο πλαίσιο. Στη Βέροια πετύχαμε γιατί υιοθετήσαμε τα πιο σύγχρονα ρεύματα και δεν πέσαμε στην παγίδα να αναρωτηθούμε αν αυτά θα ενδιαφέρουν τους κατοίκους μιας μικρής περιφερειακής πόλης. Βλέπετε ο επαρχιωτισμός δεν είναι πάντα στοιχείο μιας επαρχιακής πόλης αλλά και του πώς βλέπουν οι Αθηναίοι μια μικρή πόλη…
Το κατά πόσο θα χρησιμοποιούν οι δημότες της Καλλιθέας τη βιβλιοθήκη είναι πολύ σημαντικό κι έχει ενδιαφέρον να δούμε κατά πόσο θα επηρεάσει και άλλους δήμους, όπως της Αθήνας, να δημιουργήσουν πιο σύγχρονες και οργανωμένες εγκαταστάσεις. Οι δημότες θα πρέπει να το απαιτήσουν από τους ηγέτες τους, διαφορετικά θα πρέπει να εκλέξουν άλλους ηγέτες. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Μιτεράν άφησε παρακαταθήκη τη Νέα Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας και κανένας Έλληνας ηγέτης δεν ενδιαφέρθηκε για κάτι ανάλογο.
«Μας οδηγούν οι ανάγκες του κοινού»
Το βλέμμα μας είναι στραμμένο στα νέα παιδιά, όχι μόνο της Αθήνας αλλά και της περιφέρειας. Η σημασία να μπορεί να παρακολουθήσει, π.χ. online ένα εργαστήριο 3D printing ένα μικρό παιδί από τη βιβλιοθήκη του Αγρινίου δεν γίνεται άμεσα αντιληπτή. Αν σκεφτείτε ότι στη βιβλιοθήκη θα υπάρχει ένα τμήμα 800 τ.μ. αφιερωμένο στα παιδιά προσχολικής ηλικίας, αντιλαμβάνεστε ότι σε 20 χρόνια από τώρα θα φανεί το αποτέλεσμα. Το Κέντρο Πολιτισμού θα σηματοδοτήσει μια νέα εποχή για την παιδεία και τον πολιτισμό. Πρώτη φορά ίδρυμα έχει να επιδείξει ανάλογη προσφορά ως προς την εκπαίδευση που να αφορά τόσο μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού της χώρας. Το Ίδρυμα “Σταύρος Νιάρχος” επενδύει στην εκπαίδευση. Θα δημιουργηθεί μια δεξαμενή από την οποία θα αντλήσουν στο μέλλον κοινό και τα υπόλοιπα πολιτιστικά ιδρύματα της χώρας».
Το όραμα σε παρασύρει, τόσο που σε κάνει να ξεχνάς ότι πρόκειται για ένα δημόσιο έργο. Θα αποδειχτεί αυτή η αχίλλειος πτέρνα του; «Από τη στιγμή που το έργο θα παραδοθεί στο ελληνικό δημόσιο το ίδρυμα κόβει τυπικά και ουσιαστικά κάθε σχέση μαζί του. Φυσικά, θα το παρακολουθεί ενεργά και θα το στηρίξει όπως μπορεί για να προσελκύσει κοινό και να αναζητήσει επιπλέουν πόρους χρηματοδότησης. Πρόκειται για κάτι παραπάνω από μια σύμπραξη ιδιωτικού και δημόσιου τομέα. Είναι μια δωρεά 566 εκατ., ένα δημόσιο έργο που υλοποιείται με δωρεά ενός ιδιώτη, γι’ αυτό και τρέχει με το ρυθμό που τρέχει. Το ίδρυμα θα στελεχώσει την ανώνυμη εταιρεία που θα διαχειρίζεται το κέντρο, αλλά το προσωπικό θα ανήκει στο ελληνικό δημόσιο.
Σημαντικό κομμάτι είναι και η εκπαίδευση του υπάρχοντος προσωπικού. Το ίδρυμα δεν κατασκευάζει απλώς τις υποδομές. Στην προίκα θα περιλαμβάνεται και το όραμα. Το διοικητικό συμβούλιο θα μπορεί να παρεμβαίνει αν βλέπει ότι το πρόγραμμα που ακολουθείται δεν συμβαδίζει με τις κατευθυντήριες γραμμές: δεν περιλαμβάνει π.χ. καθόλου νέους καλλιτέχνες. Από κει και πέρα, το πώς θα λειτουργήσει το κέντρο με την ευθύνη της πολιτείας είναι σίγουρα μια πρόκληση. Δεν είναι δεδομένο ότι θα στεφθεί επιτυχία, όπως άλλωστε και κανένα εγχείρημα. Αν δεν μπορέσει η ελληνική πολιτεία να συντηρήσει το κτίριο, θα πρέπει να το αποδεχτούμε. Στη συνέχεια θα πρέπει να αναρωτηθούμε αν αξίζουμε αυτούς τους ανθρώπους για ηγέτες μας και αν μπορούμε να τους αλλάξουμε. Δεν μπορούμε όμως να μη βάζουμε στοιχήματα».
Στην ερώτηση τι παράσταση ή συναυλία θα ήθελε να δει στα εγκαίνια, επαναφέρει τη συζήτηση στο κοινό. «Θα χαρώ να δω ανθρώπους να βρουν τι τους ενώνει και όχι τι τους χωρίζει. Δεν με ενδιαφέρουν τα εγκαίνια, με ενδιαφέρει η επόμενη ημέρα. Στη βιβλιοθήκη του Μπέρμιγχαμ την τρίτη ημέρα πήγαν 12.000 άνθρωποι και στα εγκαίνια μόλις 1.000, ενώ στην Ελλάδα συνήθως συμβαίνει το αντίστροφο. Μας ενδιαφέρει επίσης να απευθυνθούμε και στους ξένους επισκέπτες που δεν έχουν ιδιαίτερη επαφή με τη σύγχρονη Αθήνα. Να συνδέσουμε το κέντρο με τα ενδιαφέροντά τους, λ.χ. με συνέδρια για το αρχαιοελληνικό θέατρο, την ιατρική, την ποίηση, με άξονα και τα σημαντικά αρχαία κείμενα της βιβλιοθήκης».
Ειδικά ως προς το πώς σκοπεύουν να διατηρήσουν το κτίριο ζωντανό και ανοιχτό στο ευρύ κοινό και να μην καταντήσει ένα άψυχο έργο ενός σταρ αρχιτέκτονα, ο κ. Τροχόπουλος δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην επικοινωνία του κέντρου με το κοινό, στο να αφουγκραστεί τις ανάγκες του και να σχεδιάσει τις υπηρεσίες του βάσει αυτών.
Σημαντικό ρόλο ως προς αυτό θα παίξει και το προσωρινό Κέντρο Επισκεπτών, που εγκαινιάζεται στις 8/10 και θα είναι επισκέψιμο από το κοινό. Με βάση αυτό θα οργανώνονται επισκέψεις και ξεναγήσεις στο εργοτάξιο, θα φιλοξενούνται εκδηλώσεις της Λυρικής, αλλά θα παρέχεται δωρεάν και σε ομάδες και συλλόγους της περιοχής για να κάνουν συναντήσεις, σεμινάρια κ.λπ. «Στόχος μας είναι ένας ευέλικτος χώρος επικοινωνίας με τον κόσμο. Θέλουμε να πάρουμε πληροφορίες, να αφουγκραστούμε τις ανάγκες τους. Στο εξωτερικό, αντίθετα με την Ελλάδα, υπάρχει πάντα δημόσιος διάλογος προτού δημιουργηθεί κάτι καινούργιο».
Τον ρωτώ για την πολιτική, για την εποχή μας. «Οι άνθρωποι που ζουν σε αναπτυσσόμενες κοινωνίες έχουν πολύ διαφορετική οπτική, είναι πολύ πιο αισιόδοξοι απ’ ό,τι οι κάτοικοι του ευρωπαϊκού Νότου που έχουν να αντιμετωπίσουν μια μεγάλη καταστροφή και πρέπει να βρουν τρόπο να ανταποκριθούν στο νέο περιβάλλον. Πρέπει να επενδύσουμε στη νέα γενιά. Η καλλιέργεια –η παιδεία– δημιουργεί ένα πιο υγιές περιβάλλον, το οποίο θα επιτρέψει στους ανθρώπους να βρουν λύση στα προβλήματά τους».
Πώς του φαίνεται η καθημερινότητα της Αθήνας σε σχέση με τη Βέροια όπου ζούσε μέχρι πρόσφατα; «Δυσβάσταχτη! Δεν μπορώ να τη συνηθίσω. Ανυπομονώ να έρθει το πλήρωμα του χρόνου για να επιστρέψω στα πάτρια εδάφη. Σε 10 χρόνια, βέβαια, μπορεί να μη θέλω να φύγω». Εξίσου αποστομωτική είναι η απάντησή του στην ερώτηση αν παρακολουθεί πολιτιστικά δρώμενα και ποια θεάματα αγαπά: «Σχεδόν τίποτε.
Δεν έχω ούτε ενδιαφέροντα ούτε ασχολίες. Αυτά που με ενδιαφέρουν και με ελκύουν είναι η επαφή και η επικοινωνία με τους ανθρώπους».
«Προλαβαίνετε να διαβάζετε;» τον ρωτάω φεύγοντας. «Αυτήν την εποχή διαβάζω ό,τι έχει να κάνει με την υπομονή, από το “Ιώβ, η ιστορία ενός απλού ανθρώπου” του Ροτ μέχρι οτιδήποτε περιλαμβάνει τη λέξη “υπομονή” στον τίτλο!» Του ευχόμαστε καλή δύναμη.
Το Κέντρο Επισκεπτών με μία ματιά
copy.jpg)
Σχεδιάστηκε από τους φοιτητές Άγι-Παναγιώτη Μουρελάτο (Πανεπιστήμιο Πατρών) και Σπυρίδωνα Γιωτάκη (Μετσόβιο) κατόπιν Πανελλήνιου Σπουδαστικού Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού. Πρόκειται για ένα λιτό γυάλινο περίπτερο 200 τ.μ., με αναφορές στα κλασικά μοντερνιστικά pavillions αλλά και στο ίδιο το υπό ανέγερση κτίριο του κέντρου. Οι αρχιτέκτονες έδωσαν έμφαση στη διαφάνεια και τη χάραξη μιας πορείας των επισκεπτών έτσι ώστε να ενισχύσουν το στοιχείο της παρατήρησης του χώρου.
Θα είναι επισκέψιμο από Τρίτη μέχρι Κυριακή (10 π.μ.-4.30 μ.μ.) με ελεύθερη είσοδο.
Πρόσβαση
Με λεωφορείο στη στάση Ωνάσειο επί της Λεωφ. Συγγρού και μέσω πεζογέφυρας, η είσοδος της οποίας βρίσκεται λίγα μέτρα πιο κάτω, επί της οδού Ευριπίδου.
Από το Παλαιό Φάληρο μέσω της υπόγειας διάβασης στο ύψος τους Πλανητάριου και στη συνέχεια με τη διαμορφωμένη πεζογέφυρα της οδού Ευριπίδου.
Με τραμ από τη στάση Δέλτα Φαλήρου και μέσω της Εσπλανάδας.
Από τη Ναυταθλητική Μαρίνα Καλλιθέας επί της Λεωφ. Ποσειδώνος και μέσω της Εσπλανάδας.
Χρονοδιάγραμμα εργασιών για το Κέντρο Πολιτισμού
Σεπτέμβριος 2013: Ολοκληρώνεται η θεμελίωση όλων των κτιρίων και του λόφου 35 μ.
8 Οκτωβρίου 2013: Ανοίγει το Κέντρο Επισκεπτών.
Τέλη Νοεμβρίου 2013: Φύτευση μεγάλων δέντρων που θα προσφέρουν σκίαση αρκετά σύντομα.
Ιούνιος 2014: Ανέγερση του κελύφους των κτιρίων. Θα ακολουθήσει η ολοκλήρωση του σκέπαστρου 10.000 τ.μ. με φωτοβολταϊκά.
Νοέμβριος 2015: Ολοκλήρωση του έργου και παράδοση στο ελληνικό δημόσιο.
Δεκέμβριος 2015-μέσα 2016: Μεταφορά φορέων στο χώρο.
Μέσα-τέλη 2016: Έναρξη λειτουργίας.
Διαβάστε αναλυτικά την εμπερία μας από το Κέντρο Επισκεπτών εδώ
