O Έλληνας ηθοποιός, ο οποίος ερμηνεύει τον σπουδαίο συγγραφέα στη νέα ταινία του Γιάννη Σμαραγδή, μιλάει για τον πλέον φιλόδοξο ρόλο της καριέρας του.
Tι σκεφτήκατε όταν σας προτάθηκε ο ρόλος του Νίκου Καζαντζάκη;
Θυμάμαι ένα αίσθημα μεγάλης προσμονής όταν συνειδητοποίησα ότι μου δόθηκε η ευκαιρία να συνδεθώ με το έργο και τον κόσμο του Καζαντζάκη. Εκμεταλλεύτηκα το βάθος χρόνου που είχα για να μελετήσω τον χαρακτήρα στο έπακρον. Εξάλλου, τα γυρίσματα ξεκίνησαν ύστερα από δύο χρόνια. Εκείνη η περίοδος ήταν γεμάτη από μελέτη βιβλίων, δικών του και άλλων...
Πού επικεντρωθήκατε κατά τη διάρκεια αυτής της έρευνας;
Σε ένα μεγάλο κομμάτι του έργου του, από όλες τις περιόδους της ζωής του, σε βιογραφικά στοιχεία, αλλά κυρίως στην επιστολογραφία του, η οποία ήταν πάρα πολύ πλούσια. Ήταν ένας μανιακός άνθρωπος ο Καζαντζάκης. Δεν σταματούσε να γράφει ποτέ. εργαζόταν αδιάκοπα και πολύ σκληρά. Ανακαλύψαμε μέχρι και τετράδιά του με υλικό που δεν έχει δημοσιευτεί ποτέ. Είχε απλώσει το συγγραφικό του έργο σε διάφορα είδη, σε θεατρικά, ακόμη και σε παιδικά βιβλία. Ας μην ξεχνάμε εξάλλου ότι με το μυθιστόρημα ασχολήθηκε μετά τα πενήντα. Ο Καζαντζάκης στα έργα του είναι «παρών».
Ποιες είναι οι δυσκολίες ενσάρκωσης ενός αληθινού και τόσο σημαντικού προσώπου;
Η μεγάλη δυσκολία είναι να μη μετατραπεί αυτό το πρόσωπο σε φορέα ιδεών από τον ηθοποιό. Διότι ήταν ένας άνθρωπος με δαιδαλώδη ζωή. Είχε διαρκείς φιλοσοφικές ανησυχίες, έκανε μακρινά ταξίδια, αναμετρήθηκε με τη θρησκεία, ασχολήθηκε ακόμη και με την πολιτική για λίγο. Ο ηθοποιός δεν πρέπει να ξεχνάει όμως πως ήταν κι ένας άνθρωπος με σάρκα και οστά – και αυτό θα πρέπει να ενσωματωθεί στην ερμηνεία του, ώστε να μη λείπει η ψυχή από το παίξιμό του.
Σε ποια περίοδο της ζωής του τον υποδύεστε;
Από τα εφηβικά χρόνια μέχρι και τα πενήντα του. Πολλά γεγονότα της ζωής του έχουν συμπτυχθεί, ποιητική αδεία, διότι η ταινία δεν είναι ντοκιμαντέρ. Χρειάζεται τεράστιος κινηματογραφικός χρόνος για να χωρέσει η ζωή του Καζαντζάκη σε εικόνες. Στην ουσία μιλάμε για την περίοδο που αποκρυσταλλώνονται οι πεποιθήσεις του και αρχίζει να παράγει τα πρώτα σπουδαία έργα του. Ακριβώς, από την πρώτη νιότη και τη φοιτητική ζωή μέχρι την ώριμη περίοδό του, οπότε γράφει τα κλασικά βιβλία του που είναι λίγο πολύ τα πιο γνωστά έργα του παγκοσμίως. Λίγοι γνωρίζουν τους ήρωες των θεατρικών του έργων, όπως ο Κούρος ή ο Φωκάς. Κατά βάση ο κόσμος ξέρει τον Καζαντζάκη ως μυθιστοριογράφο. Αλλά αυτά αποτελούν ένα μικρό κομμάτι της ζωής του.
Είχατε επαφή με κάποια μέλη της οικογένειάς του;
Δεν είναι πρόσωπα που μπορεί εύκολα να βρει κάποιος. Ήρθα σε επαφή με τη Νίκη Σταύρου, θετή εγγονή της Ελένης Καζαντζάκη, η οποία διευθύνει τον εκδοτικό οίκο Καζαντζάκη και είναι η μόνη που έχει το μεγαλύτερο μέρος του υλικού του συγγραφέα, τις πρωτότυπες εκδόσεις, προσωπικά αντικείμενα και άλλα πολλά. Διαθέτει όλον αυτόν τον πλούτο που για μένα ήταν πάρα πολύ χρήσιμος, όπως αντίστοιχα και τα όσα βρίσκονται στο Μουσείο Καζαντζάκη στην Κρήτη. Από ένα σημείο και μετά, βέβαια, όλο αυτό το υλικό παύει να έχει σημασία και προσπαθείς να μη μοιάσεις, να μη μιμείσαι, αλλά να συλλάβεις την ενέργεια αυτού του ανθρώπου, την οποία κανείς δεν μπορεί να σου περιγράψει.
Πώς σας κατεύθυνε ο Γιάννης Σμαραγδής ως προς αυτό;
Με τον Γιάννη είχαμε μια εξαιρετική συνεργασία από την πρώτη στιγμή. Δουλέψαμε πολύ δημιουργικά μαζί και διανύσαμε μια κοινή πορεία προς την ουσία του Καζαντζάκη, αναζητώντας τον καλύτερο δυνατό τρόπο για να αναπαραστήσουμε έναν σπουδαίο άνθρωπο όπως του αξίζει.
Για τις ανάγκες των γυρισμάτων ταξιδέψατε σε πολλά και διαφορετικά μέρη. Πού νιώσατε πιο κοντά στο πνεύμα του ρόλου σας;
Δεν θα ξεχάσω την αίσθηση που είχα όταν πήγαμε στη Αίγινα και μπήκα στο σπίτι του, παρότι δεν ήταν δυνατό να κάνουμε γύρισμα στο εσωτερικό του. Η αύρα του νησιού σε συνδυασμό με τη μακροχρόνια παρουσία του Καζαντζάκη εκεί με συγκίνησαν. Περισσότερο όμως τα ίδια τα κείμενα με άγγιξαν. Αυτά ήταν ο οδηγός μου.
Ποια έργα του ξεχωρίζετε μετά τη χρόνια ενασχόλησή σας με εκείνον;
Σίγουρα την «Αναφορά στον Γκρέκο», στην οποία πατάει και η ταινία. Είναι ίσως το πιο πυκνό, γλυκό και γεμάτο φως μυθιστόρημά του. Όλες οι αναζητήσεις και οι ανησυχίες του βρίσκονται εκεί.
