Η «Αποπλάνηση» της Σοφία Κόπολα, ριμέικ του αγωνιώδους γουέστερν «Ο Προδότης» (1971), τιμήθηκε με το βραβείο σκηνοθεσίας στο πρόσφατο Φεστιβάλ Κανών, και μας υπενθύμισε τους διαχρονικούς πολιτικούς κι έμφυλους διχασμούς της αμερικανικής κοινωνίας.
Τα ριμέικ τείνουν να μετατραπούν από τάση σε νόμο για τη χολιγουντιανή βιομηχανία, που μοιάζει εγκλωβισμένη στα νούμερα του box office και αποστρέφεται το καλλιτεχνικό ρίσκο της επένδυσης σε ένα πρωτότυπο σενάριο. Σπανίως όμως φτάνει στις αίθουσες μια σινε-διασκευή με αυθεντικό κινηματογραφικό ενδιαφέρον, η οποία να πετυχαίνει επιπλέον μια στοχευμένη κριτική στο κοινωνικό κατεστημένο. Μια τέτοια εξαίρεση αποτελεί η νέα ταινία της Σοφία Κόπολα «Η Αποπλάνηση», μια επανερμηνεία του «Προδότη» του Ντον Σίγκελ από το 1971, χάρη στην οποία έγινε μόλις η δεύτερη γυναίκα που κέρδισε το βραβείο σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ Κανών.
Η υπόθεση που μοιράζονται οι ταινίες εκτυλίσσεται κατά τη διάρκεια του αμερικανικού εμφυλίου, όταν ένας στρατιώτης των Βορείων βρίσκεται τραυματισμένος στα εδάφη των Νοτίων. Ένα μικρό κορίτσι θα τον οδηγήσει στο οικοτροφείο θηλέων όπου μένει μαζί με τη διευθύντρια, τη δασκάλα και τις συμμαθήτριές της. Όσα διαδραματίζονται εντός του συνθέτουν μια μικρογραφία της αιώνιας αντιπαράθεσης ανάμεσα στα δύο φύλα, βασισμένης στη σεξουαλική καταπίεση που οδηγεί σε απρόβλεπτες συνέπειες.
Η μάχη των δύο φύλων
Το οικοτροφείο της διευθύντριας μις Μάρθα (Τζεραλντίν Πέιτζ και Νικόλ Κίντμαν αντίστοιχα) λειτουργεί ως μια μικρή μητριαρχική κολεκτίβα, ενώ τριγύρω μαίνονται πολεμικές συγκρούσεις. Η άφιξη του τραυματισμένου άντρα –μα κι εχθρού– ταράζει τη ρουτίνα επιβίωσης στο οικοτροφείο και αφυπνίζει επιθυμίες της προπολεμικής κανονικότητας. Έπειτα από τρία και πλέον χρόνια στον πόλεμο, ο καταπιεσμένος ερωτισμός εκρήγνυται και σύντομα ο στρατιώτης μετατρέπεται στο διακύβευμα ενός παιχνιδιού αποπλάνησης, στο οποίο η κάθε γυναίκα συμμετέχει με διαφορετική προσδοκία.
Κάθε άλλο παρά αθώων προθέσεων, ο στρατιώτης ανταποκρίνεται στο φλερτ τους με ζήλο, δίνοντας υποσχέσεις για ευτυχία αμέσως μετά το τέλος των συρράξεων, αλλά παράλληλα αποκρύπτοντας τους δικούς του στόχους. Η αναπόφευκτη στιγμή που θα πρέπει να επιλέξει την «τυχερή» πυροδοτεί έναν πόλεμο μέχρις εσχάτων και το αισθησιακό ρομάντσο μετατρέπεται σε ένα κλειστοφοβικό θρίλερ – έως την οριστική επικράτηση του αρσενικού ή του θηλυκού. Αντιδρώντας, οι γυναίκες κάνουν πράξη την αυτοδιάθεσή του σώματός τους απέναντι στην αντρική πεποίθηση πως εκείνος ορίζει τους κανόνες και οι πράξεις του μπορούν να μείνουν ατιμώρητες.
Σημεία των καιρών
Η παντοδυναμία της σεξουαλικής επιθυμίας βρίσκεται στο επίκεντρο της ιστορίας, που σχολιάζει συμβολικά κυρίαρχα ζητήματα της αμερικανικής κοινωνίας. Με πρώτη ύλη το βιβλίο του Τόμας Κάλιναν «The beguiled», η σινε-μεταφορά του Σίγκελ έδωσε βάση στον αισθησιασμό που ανάδινε ο φωτογενής Κλιντ Ίστγουντ και σε δεύτερο επίπεδο εξίσωσε τις αγριότητες του αμερικανικού εμφυλίου με αυτές του πολέμου που διεξήγαγαν τότε οι ΗΠΑ στο Βιετνάμ, ο οποίος είχε χωρίσει στα δύο τον αμερικανικό πληθυσμό. Η Κόπολα αποδυναμώνει στην «Αποπλάνησή» της τις σημασιολογικές προεκτάσεις του πολέμου (με τον Κόλιν Φάρελ να υποδύεται έναν Ιρλανδό μισθοφόρο των Βορείων) και στρέφει την προσοχή στους γυναικείους χαρακτήρες, που στην ουσία κινούν τα νήματα.
Καθόλου τυχαία, αφενός επειδή στην εποχή Τραμπ τόσο η κυρίαρχη ρητορική όσο και οι προωθούμενες πολιτικές προκρίνουν μια επιστροφή στο μοτίβο «δούλα και κυρά» και αφετέρου επειδή η προβληματική της γυναικείας χειραφέτησης είναι μια σταθερά στα φιλμ της Κόπολα («Αυτόχειρες Παρθένοι», «Οι Ύποπτοι Φορούσαν Γόβες») στα οποία πρωταγωνιστούν συνήθως μικρές ομάδες γυναικών που αποφασίζουν να αντιδράσουν στην καταπίεση παίρνοντας τα πράγματα στα χέρια τους. Κι ενώ φεμινιστική προοπτική της ιστορίας είναι στις άμεσες προθέσεις της, η σκηνοθέτις κάνει μια αρκετά αμφιλεγόμενη επιλογή. Η Αφροαμερικανίδα Χάλι, που κρατά κρίσιμο ρόλο στην πρωτότυπη ταινία, συμβολίζοντας το θέμα της δουλείας, στη μοντέρνα εκδοχή απουσιάζει.
Η γυναικεία αυτοδιάθεση είναι λοιπόν αποκλειστικά «λευκό» προνόμιο; Ή θα μπορούσαν οι ηρωίδες να απολαμβάνουν τις ανέσεις ενός οικοτροφείου αν δεν ζούσαν σε ένα σύστημα με βάση τη δουλεία; Η Κόπολα υπερασπίστηκε την επιλογή της λέγοντας πως δεν ήθελε να απεικονίσει προσχηματικά τη Χάλι, έτσι αποφάσισε να επικεντρωθεί αποκλειστικά στις βασικές –λευκές– ηρωίδες. Σημείο τριβής για μια αριστοτεχνικά σκηνοθετημένη ταινία, που υπενθυμίζει καίρια ότι οι σχέσεις, ακόμη και οι μάχες, των δύο φύλων απαιτούν ίσους κανόνες.
Περισσότερες πληροφορίες
Η Αποπλάνηση
Στη Βιρτζίνια του 1864 ένας τραυματισμένος στρατιώτης των Βορείων βρίσκει καταφύγιο σε ένα οικοτροφείο θηλέων, όπου ξυπνάει καταπιεσμένα ένστικτα και φονικές αντιπαλότητες.
