Ο μαχητικός Βρετανός σκηνοθέτης μιλάει για το «Εγώ, ο Ντάνιελ Μπλέικ», την ταινία - οξεία κοινωνική καταγγελία που του χάρισε τον Χρυσό Φοίνικα στις Κάνες, αλλά και για την Ευρωπαϊκή Ένωση, το Brexit, τη φιλελεύθερη ατζέντα και όσους είπαν «Όχι» στα ελληνικά μνημόνια.
Μετά την προηγούμενή σας ταινία, το «Jimmy’s Hall», είχατε δηλώσει πως αποσύρεστε από το σινεμά. Τι σας έκανε να αλλάξετε γνώμη;
Ήταν μια ανόητη δήλωση. Αλλά μετά από τρεις ταινίες στη σειρά και ενάμιση χρόνο μακριά από το σπίτι, θέλεις να σταματήσεις κάποια στιγμή. Κατόπιν το σκέφτεσαι ψύχραιμα… Ήταν όμως και το θέμα του «Ντάνιελ Μπλέικ» που με εξόργισε. Οι τράπεζες, η δημόσια υγεία, η λειτουργία των διαφόρων οργανισμών κοινωνικής ωφέλειας… Αρχίσαμε να ανταλλάσουμε mails και ιδέες με τον Πολ Λάβερτι (σ.σ. τον μόνιμο σεναριογράφο του), ώσπου είπαμε «ας το κάνουμε».
Πως οργανώνετε τον τρόπο συνεργασία σας με τον Πολ Λάβερτι; Αυτή είναι η δωδέκατη ταινία σας που βασίζεται σε δικό του σενάριο.
Ξεκινάμε βρίσκοντας την ιδέα. Την αναπτύσσουμε και αρχίζουμε να συζητάμε τους χαρακτήρες. Όταν δούμε πως το όλο σχέδιο έχει ενδιαφέρον, αναλαμβάνει και το γράφει εκείνος. Εδώ έκανε πολλή και καλή δουλειά, γιατί συμπύκνωσε σωστά και ανέδειξε τόσο τη λογική όσο και όλο το τελετουργικό της κρατικής γραφειοκρατίας. Κάναμε έρευνα πάνω στο θέμα, πάνω στον τρόπο που δίδονται και κόβονται τα διάφορα επιδόματα, πάνω στις «τράπεζες τροφίμων» στις οποίες καταφεύγουν οι μη προνομιούχοι για να βρουν να φάνε, και είναι εντυπωσιακό πόσες πολλές περιπτώσεις ανθρώπων βρήκαμε που η γραφειοκρατία τους έκοψε το επίδομα για καθαρά τυπικούς λόγους και με νομικίστικες δικαιολογίες. Όλα αυτά έπρεπε να αναδειχτούν χωρίς το θέμα να γίνει γραφικό και μελοδραματικό.
Σκεφτήκατε καθόλου το ενδεχόμενο να κινηθείτε σε πιο κωμικούς τόνους;
Πράγματι, η γραφειοκρατία είναι ένα θέμα που ταιριάζει περισσότερο στην κωμωδία. Αν όμως το ψάξεις βαθύτερα, σε οργίζει, γίνεται βαρύ και επείγον κοινωνικό πρόβλημα, γιατί αντιμετωπίζουμε την απόλυτη εξαθλίωση. Δεν μπορείς λοιπόν να αποφύγεις το δράμα, όσο κι αν το χιούμορ είναι και αυτή τη φορά παρόν. Το θέμα είναι πως η γραφειοκρατία λειτουργεί με τρόπο που προσπαθεί να σε πείσει πως εσύ φταις που δεν έχεις δουλειά. Σ’ αυτή την προπαγάνδα συμμετέχει και ο Τύπος, ο οποίος προωθεί μια απόλυτα ενοχική εικόνα για όσους είναι άνεργοι, είναι χοντροί, παίρνουν ναρκωτικά, έχουν πολλά παιδιά… Όλα αυτά είναι λάθη των φτωχών, ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι παρά μια άψογα προωθούμενη φιλελεύθερη ατζέντα. Στο μεταξύ, ο κόσμος είναι έξαλλος, αλλά δεν ξέρει προς τα πού να διοχετεύσει την οργή του. Ο Τραμπ είναι ένα καλό παράδειγμα γι’ αυτό, όπως ήταν ο Χίτλερ πριν 80 χρόνια. Τότε ήταν στο στόχαστρο οι Εβραίοι, τώρα είναι οι Μουσουλμάνοι…
Πιστεύετε πως ένα πιθανό Brexit (σ.σ. η συνέντευξη έγινε τον Μάιο) θα επιδεινώσει την κατάσταση;
Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ένα γιγαντιαίο φιλελεύθερο πρότζεκτ. Πρέπει να την αλλάξουμε ριζικά, αλλά όχι με κινήσεις τύπου Brexit. Φοβάμαι πως κάτι τέτοιο θα οδηγήσει σε πιο συντηρητικές πολιτικές και ανεξέλεγκτη κοινωνική συμπεριφορά. Υπέρ του Brexit είναι πολλοί που θέλουν να καταργηθούν ακόμα και τα ελάχιστα δικαιώματα που έχουν απομείνει στους εργαζόμενους. Αν επικρατήσουν υπάρχει περίπτωση να χαθούν κι αυτά, ενώ θα γίνουν ακόμα επιθετικότερες οι ιδιωτικοποιήσεις, θα καταργηθούν οικολογικοί περιορισμοί που εμποδίζουν την «ανάπτυξη»…
Σε πολλά θέματα μοιάζετε παλιομοδίτης, όπως στο ότι επιμένετε να γυρίζετε ακόμα σε φιλμ. Πως τα πάτε με την μοντέρνα τεχνολογία;
Όχι και πολύ καλά. Μετά βίας ανοίγω το κινητό μου, αλλά η περίπτωση του φιλμ είναι λίγο διαφορετική. Έχει να κάνει με τον ίδιο τον κινηματογράφο και την αισθητική του, καθώς η ποιότητα της εικόνας είναι διαφορετική. Όχι καλύτερη ή χειρότερη, απλά διαφορετική. Αυτή, πάντως, είναι η πρώτη ταινία την οποία δεν μοντάραμε με το χέρι, με τον παραδοσιακό τρόπο, αλλά στον Avid. Το κόστος τυπώματος της ηχητικής μπάντας είναι πλέον πανάκριβος σε φιλμ, οπότε περάσαμε πλέον στην ψηφιακή εποχή. Υποτίθεται πως κερδίζεις και χρόνο έτσι, αλλά δεν είμαι σίγουρος. Προτιμώ το «κόψιμο» σε φιλμ γιατί είναι μια πιο ανθρώπινη διαδικασία.
Ποια είναι η σχέση σας με το νεανικό κινηματογραφικό κοινό; Πιστεύετε θα το ενδιαφέρει ο «Ντάνιελ Μπλέικ»;
Θα ήθελα να πιστεύω πως ναι. Το σίγουρο είναι πως οι νέοι είναι πιο μαχητικοί, πιο απαιτητικοί. Η μέση ηλικία συμβιβάζεται πιο εύκολα. Οι νέοι είναι πιο θυμωμένοι, αλλά και πιο απογοητευμένοι, γι’ αυτό και η ματιά τους δεν είναι τόσο ριζοσπαστική όσο θα μπορούσε.
Πιστεύετε πως υπάρχουν σύγχρονες ευρωπαϊκές πολιτικές δυνάμεις οι οποίες θα μπορούσαν να προτείνουν μια εναλλακτική ριζοσπαστική πρόταση;
Αυτοί του ΣΥΡΙΖΑ που αρνήθηκαν να πουν «ναι» και έφυγαν. Πολλοί από τους Podemos, το οποίο είναι ένα κίνημα που ξεκίνησε από τους δρόμους, από τον ίδιο τον κόσμο. Άνθρωποι από το γερμανικό Die Linke… Ο Τζέρεμι Κόρμπιν, ο τωρινός ηγέτης των Εργατικών, εκλέχτηκε κατευθείαν από τα μέλη και όχι από τα στελέχη του κόμματος, κάτι πολύ θετικό. Πιστεύω λοιπόν πως υπάρχουν ενδιαφέρουσες ιδέες, αλλά είναι διάσπαρτες. Είναι απαραίτητο οι άνθρωποι που τις υπηρετούν να έρθουν σε συνεννόηση μεταξύ τους και να συνεργαστούν. Δεν βλέπω άλλη ελπίδα…
Περισσότερες πληροφορίες
Εγώ, ο Ντάνιελ Μπλέικ
Έπειτα από ένα σοβαρό καρδιακό επεισόδιο ο 59χρονος ξυλουργός Ντάνιελ Μπλέικ δεν μπορεί να δουλέψει και περιμένει το κρατικό επίδομα για να ζήσει. Η γραφειοκρατία όμως του δημιουργεί διαρκώς προσκόμματα και τον οδηγεί σε αδιέξοδο.
