Ο Σουηδός σκηνοθέτης του «Ο Κύριος Όβε» μιλά για την κινηματογραφική παράδοση και τον ψυχισμό των Σκανδιναβών, το χιούμορ και την πατρίδα μας που πραγματικά λατρεύει…
Μετά τις οικογενειακές κωμωδίες που πρωταγωνιστούσε η οικογένεια Άντερσον, τώρα κάνετε κάτι τελείως διαφορετικό, μια λιγότερο εμπορική δραμεντί που θυμίζει το σινεμά του Ρόι Άντερσον και του Άκι Καουρισμάκι… Είναι «Ο Κύριος Όβε» μια πιο προσωπική ταινία που αντανακλά τις σκανδιναβικές σας κινηματογραφικές επιρροές;
Ξεκίνησα την καριέρα μου στο σινεμά με κωμωδίες. Πριν από αυτό, είχα σκηνοθετήσει αρκετά σατιρικά προγράμματα στη σουηδική τηλεόραση. Μπορώ, πλέον, να πω ότι το χιούμορ ήταν πάντοτε κομμάτι του εαυτού μου. Αλλά περισσότερο από όλα προτιμώ τα «δράματα με μια δόση χιούμορ». Γι’ αυτό βάζω τον Ετόρε Σκόλα πάνω ακόμη και από τον Μπέργκμαν… Οι Άντερσον ήταν μια σειρά τριών κωμωδιών, τις οποίες λάτρεψα γιατί έφεραν σύσσωμες τις σουηδικές οικογένειες στις αίθουσες. Οι οικογένειες στην Σκανδιναβία δεν έχουν τόσο δυνατούς δεσμούς όπως στην Ελλάδα, έτσι κάθε φορά που όλα τα μέλη μιας οικογένειας συγκεντρώνονται για μια έξοδο ή δραστηριότητα –όπως να πάνε στο σινεμά- πρόκειται για ένα κοσμοϊστορικό γεγονός! Οι ταινίες που γυρίζω μετά τους «Άντερσον» πλησιάζουν περισσότερο στο «δράμα». Αλλά σας το λέω ότι ποτέ δεν θα εγκαταλείψω αυτή τη μικρή δόση χιούμορ… Κάνει καλό στο μυαλό και το σώμα μας!
«Ο Κύριος Όβε» μιλά για τον πολυεπίπεδο σουηδικό ψυχισμό, ο οποίος περιλαμβάνει ταυτόχρονα μοναξιά, γενναιοδωρία, ισχυρό αίσθημα δικαιοσύνης, πειθαρχεία και καταπιεσμένα συναισθήματα… Είναι σωστή αυτή η προσέγγιση;
Πιστεύω ότι «Ο Κύριος Όβε» έχει να κάνει περισσότερο με το υποκείμενο –δηλαδή τον Όβε-, παρά με το συλλογικό σουηδικό ψυχισμό. Ο Όβε είναι περισσότερο Έλληνας, παρά Σουηδός! Για παράδειγμα δεν του αρέσουν καθόλου οι παρεμβάσεις του κράτος στη ζωή του. Αυτό, βέβαια, συνδυάζεται με την σκανδιναβική του φύση, η οποία είναι ελάχιστα ομιλητική και εκφραστική. Πιστεύω ότι η λακωνικότητα τόσο του Όβε όσο και όλων των Σκανδιναβών έχει να κάνει με τον χειμώνα! Απλά όταν το θερμόμετρο είναι στο ναδίρ δεν έχεις το χρόνο να μιλήσεις τόσο πολύ. Το μόνο που έχεις στο μυαλό σου είναι για το πώς θα επιζήσεις μέσα στο βαρύ χειμώνα…
Το φιλμ σου θίγει με μια γλυκόπικρη ευαισθησία καυτά κοινωνικά ζητήματα σαν τον ρατσισμό, την ομοφοβία, τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές και τις επιπτώσεις που έχουν αυτές στον άνθρωπο. Είναι τελικά το χιούμορ ο καλύτερος τρόπος για μιλήσεις τα πιο σοβαρά πράγματα στη ζωή;
Όπως είπα και προηγουμένως, το χιούμορ είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο. Ακόμη και ο θυμός, όμως, μπορεί να είναι χρήσιμος, αρκεί να αξιοποιηθεί με τον σωστό τρόπο. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν διαχειρίζονται σωστά το θυμό τους γιατί το να φωνάξεις είναι πιο εύκολο, από να έχεις μια ψύχραιμη και χιουμοριστική αντίδραση… Η μίξη του χιούμορ και του θυμού νομίζω ότι είναι ο καλύτερος συνδυασμός για να αντιμετωπίσεις τις μεγαλύτερες προκλήσεις στη ζωή και να βρεις την ισορροπία. Το «γλυκόπικρο» είναι μια από τις αγαπημένες μου λέξεις, γιατί έχουμε μπόλικο από αυτό στην Σουηδία. Έχουμε τόση «γλυκοπικρίλα» στη Σουηδία που μπορεί να γίνει το κύριο εξαγωγικό μας προϊόν μόλις τελειώσουν τα αποθέματα του σίδηρου. Από την άλλη, το χιούμορ μπορεί να γίνει εντελώς ηλίθιο αν δεν καταφέρει να κοιτάξει τις σκοτεινές πτυχές της ανθρώπινης ύπαρξης.
Οι υπάλληλοι των μεγάλων εταιριών είναι για των Όβε οι μισητοί «άνθρωποι με τα λευκά». Υπάρχει κάποιος ακήρυχτος πόλεμος ανάμεσα στο «παλιό» σουηδικό μοντέλο του κράτους πρόνοιας και των νεοφιλελεύθερων πολιτικών που αλλάζουν τη δομή της κοινωνίας;
Ναι! Υφίσταται αυτή η μάχη. Η κυβέρνηση αγοράζει υπηρεσίες από εταιρίες και όταν κάτι πάει στραβά ο ένας κατηγορεί τον άλλο. Νομίζω ότι η Σουηδία σαν χώρα θα πρέπει να ξεχωρίσει το ιδιωτικό από το δημόσιο και να ξεκαθαρίσει ποιος έχει την ευθύνη σε κάθε τομέα. Για παράδειγμα, είμαστε ένας λαός που γεράζει μέρα με την ημέρα και κανένας δεν νοιάζεται γι’ αυτό… Σε λίγο θα είμαι και εγώ γέρος… Χαχα! Τα προβλήματα που έχετε στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έχουν και μια θετική πλευρά. Ότι έχετε αρχίσει να συζητάτε ανοιχτά τα προβλήματά σας! Εμείς στη Σουηδία δεν μιλάμε για τίποτα…
Ο θάνατος είναι αναπόφευκτο γεγονός για κάθε άνθρωπο , αλλά κανείς δεν φαίνεται να μπορεί να το διαχειριστεί με ψυχραιμία… Είναι τελικά ο θάνατος η απόλυτη δύναμη που κινεί την ανθρώπινη δημιουργία;
Ναι! Και ο έρωτας το ίδιο. Κάθε ιστορία που έχει τον «θάνατο» στα συστατικά του είναι μια καλή ιστορία. Εσείς στην Ελλάδα το ξέρετε καλύτερα από τον καθένα. Είναι κάτι που πρέπει να έχετε στο DNA σας εδώ και χιλιετίες... Μισώ να μιλάω για τα μηνύματα των ταινιών μου, αλλά αν κάποιος με ρωτήσει για το τι ακριβώς πραγματεύεται ο «Όβε» θα του απαντήσω ότι μιλά για την «Αγάπη και τον Θάνατο». Σου λέει να πας σήμερα κιόλας στο σπίτι και να αγκαλιάσεις τον άνθρωπο που αγαπάς γιατί το αύριο μπορεί να είναι αργά.
Σχεδιάζετε να γυρίσετε και άλλη ταινία στη χώρα μας μετά το «Οι Άντερσον στην Ελλάδα»; Ήταν η κινηματογραφική σας εμπειρία στη Ρόδο ευχάριστη;
Μου αρέσει τρομερά να γυρίζω ταινίες στην Ελλάδα. Τα περισσότερα μέλη του συνεργείου ήταν Έλληνες στους «Άντερσον». Αυτό με βοήθησε στο να συνειδητοποιήσω ότι η Ελλάδα είναι μία από τις ευρωπαϊκές χώρες με ξεκάθαρο χαρακτήρα, σε αντίθεση με τις χώρες του Βορρά. Επίσης, κατάλαβα ότι μπορείς να βρεις τύπους σαν τον Όβε και στην Ελλάδα. Θα είχε μεγάλο ενδιαφέρον να εντοπίζαμε τις διαφορές και τις ομοιότητες που θα είχε ο Έλληνας με τον Σουηδό Όβε. Σίγουρα ο Έλληνας Όβε θα μίλαγε περισσότερο…. Η επόμενη ταινία μου είναι για έναν ταλαντούχο Σουηδό τραγουδοποιό, τον Τεντ Γκάρντεσταντ, που αυτοκτόνησε στα 40 του. Ήταν ένας σχιζοφρενής και εξαιρετικά χαρισματικός μουσικός… Οπότε τα μελλοντικά μου κινηματογραφικά σχέδια δεν περιλαμβάνουν την Ελλάδα.
