Ο Έλληνας σκηνοθέτης επιστρέφει με το αλληγορικό θρίλερ «Σύμπτωμα» που εκτυλίσσεται σε ένα απομονωμένο ελληνικό νησί. Ο Άγγελος Φραντζής μιλά για το αλλόκοτο πλάσμα-πρωταγωνιστή του, την Αμοργό και την μόνιμη πρωταγωνίστριά του Κάτια Γκουλιώνη.
«Σύμπτωμα»... Έχεις έναν τίτλο-μυστήριο στη νέα σου ταινία.
Η βασική ιδέα του φιλμ έχει να κάνει με τη σύγκρουση ανάμεσα στην ενόρμηση και τον Λόγο. Ερευνά το σύμπτωμα αυτής της σύγκρουσης που διατρέχει τον πολιτισμό μας, από τις απαρχές του. Η ενοχή, για παράδειγμα, είναι κάτι που προέρχεται από τη σύγκρουση που ανέφερα προηγουμένως και αποτελεί μεγάλο κομμάτι της ταινίας.
Έχεις γυρίσει μια ταινία που είναι δύσκολο να ταξινομηθεί, αφού συνδυάζει στοιχεία θρίλερ, έχει μυστήριο, περιέχει αλληγορίες/σύμβολα και ένα σωρό άλλα πράγματα.
Είναι μια ταινία ούφο (γέλια)... Μου αρέσουν οι ταινίες που δεν μπορείς να τις κατατάξεις σε ένα είδος. Αν αντιμετωπίσεις το «Σύμπτωμα» με όρους ζανρ (genre) σίγουρα είσαι χαμένος. Μπορείς να το προσεγγίσεις περισσότερο με ποιητικού όρους, παρά με δραματουργικούς.
Αυτό προκύπτει, ίσως, από τη δικιά σου ποιητική διάθεση που γέννησε το «Σύμπτωμα»;
Ναι. Η αρχική σύλληψη της ταινίας ήρθε από κάποια όνειρα που με στοίχειωσαν. Προσπαθώντας να ερμηνεύσω αυτά τα όνειρα άρχισα να δημιουργώ το φιλμ. Δεν το έφτιαξα με έναν παραδοσιακό τρόπο (γράφοντας και εξελίσσοντας ένα treatment σεναρίου), αλλά προχωρώντας βήμα-βήμα με πράγματα που ήταν πολύ πιο ελεύθερα, όπως με εικόνες και χώρους. Όλα αυτά άρχισαν να παίρνουν σιγά-σιγά μια δομή... Για μένα, το «Σύμπτωμα», όπως και η προηγούμενη μου ταινία «Μέσα στο Δάσος», είναι ένα συνεχές work in progress που αναγκαστικά παίρνει ένα τέλος στη διαδικασία του μοντάζ.
Αυτό κρύβει μια ψυχαναλυτική προσέγγιση; Γιατί γενικότερα έχεις αρκετές ψυχαναλυτικές αναφορές στις ταινίες σου...
Σίγουρα υπάρχει μια τέτοια διάσταση στο «Σύμπτωμα», με την έννοια ότι έχουμε να κάνουμε με πράγματα αρχετυπικά. Για παράδειγμα, αυτό που νομίζουμε ότι είναι ο διάβολος στο φιλμ έχει αρχετυπικές ρίζες. Η ψυχαναλυτική προσέγγιση είναι ένας από αυτούς τους δρόμους που μπορείς να πραγματευτείς τέτοιου είδους έννοιες. Για παράδειγμα, το πρώτο μέρος της ταινίας είναι αινιγματικό, ενώ στο δεύτερο κυριαρχεί ο Λόγος, όπου μια παρέα ανθρώπων κάθονται σε ένα τραπέζι και προσπαθούν να ερμηνεύσουν την πραγματικότητα και τον κόσμο. Εκεί είναι που δίνονται τα δραματουργικά κλειδιά της ιστορίας στον θεατή για να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα στο τρίτο μέρος.
Πάντως η διαλογική σκηνή του τραπεζιού κοντράρει έντονα την αρχική ελλειπτική αφήγηση... Δεν σε φόβισε αυτή σου η επιλογή;
Ήθελα να μεταφέρω τη σύγκρουση της ενόρμησης με τον Λόγο στην ταινία. Γι' αυτό έχουμε ένα πρώτο μέρος σχεδόν χωρίς διαλόγους και ένα δεύτερο γεμάτο λόγο. Επίσης, αυτή είναι η αιτία που η κινηματογράφηση έχει ελλειπτική φόρμα στην αρχή, ενώ στην συνέχεια γίνεται (σχεδόν) βεριτέ. Θέλω να αναδείξω το στοιχείο της διπολικής σύγκρουσης, η οποία μεταφέρεται και στην ηρωίδα.
Θα έλεγα ότι το «Σύμπτωμα» δεν είναι ιδιαίτερα αισιόδοξο για το είδος μας... Ή μήπως κάνω λάθος;
Αυτό, μάλλον, χρειάζεται ψυχαναλυτικά ψάξιμο. Γιατί στην ζωή μου είμαι φύσει αισιόδοξος, ενώ στις ταινίες μου όχι. Θα έλεγα ότι το φινάλε δεν είναι ιδιαίτερα αισιόδοξο, αν και η τελική χειρονομία της ηρωίδας προσφέρει μια λύτρωση.
Γιατί επέλεξες να κάνεις γυρίσματα στην Αμοργό και μάλιστα χειμώνα;
Η αλήθεια είναι ότι από την πρώτη στιγμή που ήρθε η ιδέα για το «Σύμπτωμα» στο μυαλό μου, οι εικόνες με παρέπεμψαν στη χειμωνιάτικη Αμοργό. Είναι ένα νησί που έχει έναν ιδιότυπο μαγνητισμό. Μιλάω για τον χειμώνα της Αμοργού και όχι αυτόν του «Απέραντου Γαλάζιου». Το ρεπεράζ για μένα είναι μια ιδιαίτερη διαδικασία. Οι χώροι στις ταινίες μου γεννούν πράγματα σεναριακά. Για παράδειγμα, πήγα και έκατσα αρκετό καιρό στην Αμοργό, συνεχίζοντας να γράφω την ιστορία της ταινίας.
Είναι η δεύτερη ταινία σου με πρωταγωνίστρια την Κάτια Γκουλιώνη... Θα μπορούσε να πει κάποιος ότι είναι η μούσα σου.
Πάμε για τρίτη ταινία τώρα... Νομίζω ότι η λέξη «μούσα» δεν περιγράφει ακριβώς τη σχέση που έχω με την Κάτια. Η Γκουλιώνη είναι μια ηθοποιός-θαύμα. Είναι ένα δώρο για τον σκηνοθέτη. Με ενδιαφέρει οι ηθοποιοί να φέρνουν δικά τους πράγματα στις ταινίες μου. Για παράδειγμα στο «Σύμπτωμα» η Κάτια έκανε μια μεγάλη έρευνα πάνω στο Μεσαίωνα και τις γυναικείες φιγούρες της Χριστιανοσύνης, τα οποία τροφοδότησαν τόσο εμένα όσο και τον συνσεναριογράφο Κωνσταντίνο Αντωνόπουλο να ψαχτούμε προς νέες κατευθύνσεις. Επίσης, είναι μια ηθοποιός που μπαίνει βαθιά μέσα στους ρόλους της.
Η σκηνοθετική σου πορεία, θα μπορούσε να πει κάποιος, ότι είναι ακανόνιστη. Ξεκίνησες από το «Polaroid» το 2000, παρουσιάζοντας μετά από μια πενταετία το λιντσικό «Όνειρο του Σκύλου», κάνοντας μια στροφή στη συνέχεια στο low budget σινεμά με το «Μέσα στο Δάσος». Πώς προκύπτουν αυτές οι μεγάλες δημιουργικές αλλαγές στην καριέρα σου;
Με ενδιαφέρει πάρα πολύ κάθε ταινία μου να μου προσφέρει κάτι καινούργιο. Να αποτελεί μια νέα έρευνα σαν θέμα και φόρμα. Γι' αυτό κάνω και τόσο διαφορετικά πράγματα μεταξύ τους. Βέβαια, αυτές οι αλλαγές ακολουθούν αυτό που είμαι. Το τρόπο που εξελίσσομαι. Για παράδειγμα τώρα ετοιμάζω το «Virus» μια ταινία εντελώς διαφορετική και απόλυτα απαιτητική. Σ' αυτήν πειραματίζομαι με την κλασσική φόρμα και αφήγηση, προσπαθώντας να την φτάσω στα άκρα. Η ταινία αφορά μια ανεξήγητη εγκυμοσύνη και τον τρόπο που αυτό το μη εξηγήσιμο γεγονός οδηγεί το ζευγάρι σε διαφορετικούς δρόμους. Είναι μια ταινία που θα γυριστεί εξ ολοκλήρου στη Σιβηρία, στον αρκτικό κύκλο και την Λετονία.
