Ο σκηνοθέτης του βουλγάρικου οικογενειακού δράματος «Το Πέρασμα» που κυκλοφορεί στις αίθουσες την Πέμπτη 26/3, μιλά για το κομουνιστικό παρελθόν της χώρας, τα σύγχρονα προβλήματα, τις αληθινές ιστορίες που βασίστηκε το σενάριο και τον πρωταγωνιστή Μίκι Μανόλοβιτς.
Πώς προέκυψε η ιδέα να γυρίσετε αυτό το οικογενειακό δράμα;
Η ιδέα για το «Πέρασμα» ξεκίνησε το 2002-3. Εκείνη την περίοδο γύριζα μια σειρά ντοκιμαντέρ στην περιοχή όπου η Βουλγαρία συνορεύει με την Ελλάδα και την Τουρκία. Όλοι οι χαρακτήρες και η ιστορία της ταινίας βασίζονται σε αληθινές ιστορίες που συνέλεξα τότε. Τα επίσημα στοιχεία λένε ότι περισσότεροι από 2.000 Ανατολικογερμανοί σκοτώθηκαν στην συγκεκριμένη περιοχή προσπαθώντας να φτάσουν στην Ελλάδα. Μας πήρε πολλά χρόνια με τον Μαρίν Νταμιάνοφ και τον Εμίλ Σπαχίσκι για να μετατρέψουμε αυτές τις αφηγήσεις σε κινηματογραφικό σενάριο. Από ότι θυμάμαι υπήρξαν 12 drafts μέχρι να καταλήξουμε στην τελική μορφή του σεναρίου. Μάλιστα, ένα κομμάτι της ιστορίας γράφτηκε στην Ελλάδα σε ένα εξαιρετικό πρόγραμμα σεναρίου που διοργανώνει το Mediterranean Film Institute (MFI) στη Νίσυρο και τη Σάμο.
Στην προηγούμενη ταινίας σας «Ο Κόσμος Είναι Μεγάλος και η Σωτηρία της Ψυχής Βρίσκεται Στη Γωνία» είχατε χρησιμοποιήσει μια οικογενειακή ιστορία που αποτέλεσε το σεναριακό όχημα για να αποκαλυφθούν μυστικά του παρελθόντος. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και στην καινούργια σας ταινία.
Πριν γίνω σκηνοθέτης, ήμουν ψυχίατρος, δουλεύοντας για χρόνια σε κλινικές. Ήμουν και είμαι, λοιπόν, οπαδός της Συστημικής Ψυχολογίας, η οποία με λίγα λόγια υποστηρίζει ότι γεννιόμαστε και εξελισσόμαστε μέσα σε συστήματα, ένα από τα οποία είναι η οικογένεια. Αυτό που συμβαίνει στο σινεμά είναι ότι προβάλλουμε έναν ήρωα στα «σύστημά» (ομάδες) που τον χαρακτηρίζουν και τον καθορίζουν. Γι’ αυτό προτιμώ να περιγράφω τους ήρωές μου στην οθόνη με αυτόν τον τρόπο.
Ποιος είναι ο λόγος που επέλεξατε να πρωταγωνιστήσει ο Μίκι Μανόλοβιτς σε ταινία σας;
Είμαστε φίλοι με τον Μίκι και δουλεύω εξαιρετικά μαζί του. Απλά τον ρώτησα μετά το «Ο Κόσμος είναι μεγάλος...» αν θέλει να παίξει στην καινούργια μου ταινία έναν τελείως διαφορετικό ρόλο. Αυτός μου απάντησε ότι αν ήταν ένας πραγματικά κόντρα ρόλος θα τον ενδιέφερε. Στη συνέχεια διάβασε το σενάριο και δέχτηκε. Όλοι οι άλλοι ηθοποιοί που παίζουν στην ταινία είναι Βούλγαροι. Εξάλλου, οι Σέρβοι και οι Βούλγαροι δεν έχουν μεγάλες διαφορές. Δεν έχουμε κανένα πρόβλημα επικοινωνίας μεταξύ μας.
Βλέπουμε ότι αρκετοί σκηνοθέτες της Ανατολικής Ευρώπης κάνουν συχνές αναφορές στο κομουνιστικό παρελθόν των πατρίδων τους. Αποτελεί εκείνη η εποχή μια ανοιχτή πληγή για εσάς;
Κατά την άποψή μου στην Βουλγαρία δεν είχαμε ποτέ κομουνισμό. Είχαμε ένα ολοκληρωτικό καθεστώς σαν αυτό των ναζί. Ο κομουνισμός είναι μια υπέροχη ιδεολογία. Αυτό που είχαμε εδώ πάντως δεν είχε καμία σχέση με τον κομουνισμό. Αυτός είναι ο λόγος όπου οι πραγματικοί, ιδεαλιστές κομουνιστές εξαφανίστηκαν από εκείνο το καθεστώς. Σήμερα, στην Βουλγαρία υπάρχουν αρκετοί που νοσταλγούν εκείνα τα χρόνια γιατί πέρα από τις πολιτικές διώξεις, υπήρχε ασφάλεια και λιγότερη φτώχεια. Γι’ αυτό πρέπει να κάτσουμε και να μιλήσουμε για το κομουνιστικό παρελθόν, αποφεύγοντας να επαναλάβουμε τα ίδια λάθη. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια προπαγάνδα ότι δεν είναι καλό να μιλάμε για εκείνα τα χρόνια, κοιτάζοντας μόνον μπροστά. Διαφωνώ με αυτήν την άποψη. Το λεγόμενο κομουνιστικό καθεστώς είναι μέρος της ιστορίας μας, είναι κομμάτι της ταυτότητάς μας. Νομίζω ότι πολλά από τα προβλήματα της σημερινής Βουλγαρίας οφείλονται ότι δεν έχουμε μιλήσει ειλικρινά για το παρελθόν της χώρας.
Είναι πάντως συνταρακτικό να λέτε ότι εικοσιπέντε χρόνια μετά την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού, υπάρχει στη σύγχρονη Βουλγαρία -που είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης- μεγαλύτερη φτώχεια από ότι την εποχή εκείνη…
Όταν το ολοκληρωτικό καθεστώς κατέρρευσε έγινε ένα μεγάλο λάθος. Θελήσαμε να μεταβούμε από ένα σοσιαλιστικό σύστημα στον ακραίο καπιταλισμό, καταστρέφοντας ότι καλό είχε χτιστεί την προηγούμενη περίοδο, όπως την ασφάλεια, την δωρεάν παιδεία και υγεία. Πιστέψαμε ότι η ιδιωτικοποίηση των πάντων ήταν μονόδρομος και ότι πρέπει οι αγορές να ελέγξουν τα πάντα. Μάλιστα, η είσοδος της Βουλγαρίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση γέμισε τον κόσμο με μεγάλες προσδοκίες. Η πραγματικότητα όμως ήταν διαφορετική, διαπιστώσαμε αργότερα ότι στην Ε.Ε. υπάρχουν διαφορετικά κριτήρια για το ένα κράτος και διαφορετικά για το άλλο. Επιπλέον, το μεγάλο πρόβλημα της Βουλγαρίας είναι το πολιτικό της σύστημα, το οποίο είναι γεμάτο παράδοξα. Για παράδειγμα, το πρώην κομουνιστικό κόμμα –που υποτίθεται ότι είναι αριστερό και προοδευτικό- ήταν αυτό που πρότεινε και ψήφισε τον πιο άδικο δεξιό νόμο που μπορεί να υπάρξει, δηλαδή την σκανδαλώδη οριζόντια φορολογία κάθε πολίτη με 10%, ανεξαρτήτως εισοδήματος. Είμαστε ένα από τα ελάχιστα ευρωπαϊκά κράτη στα οποία συμβαίνει αυτό. Η Βουλγαρία έγινε εργαστήριο του νεοφιλελευθερισμού.
