Με αυξημένη προσέλευση κοινού, το ετήσιο ραντεβού της συμπρωτεύουσας με το «σινεμά της αλήθειας» εξελίχτηκε φέτος σε μια ακόμα απολαυστική όσο και επιμορφωτική σινεφίλ εμπειρία, αυτή τη φορά με έντονο ελληνικό άρωμα. Οι εγχώριες ταινίες ξεπέρασαν συνολικά τις 60 και έθιξαν μια ευρεία ποικιλία θεμάτων, εστιάζοντας κυρίως στην ανάστατη τρέχουσα κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα. Κάποιες απ’ αυτές έχουν ήδη προβληθεί στις αίθουσες («Η Αρχαιολόγος», «Agora: Από τη Δημοκρατία στις Αγορές», «Non Omnis Moriar», «Μια Οικογενειακή Υπόθεση», «Γεγονότα στη Φώκαια 1914»), οι περισσότερες όμως έκαναν την πρεμιέρα τους στις συχνά γεμάτες αίθουσες του φεστιβάλ.
Μια από τις πλέον αναμενόμενες ήταν το «Αρκαδία Χαίρε» του Φίλιππου Κουτσαφτή, του ανθρώπου ο οποίος πριν 15 χρόνια άλλαξε τη σχέση του ντοκιμαντέρ και του Έλληνα θεατή με την «Αγέλαστο Πέτρα». Καταγράφοντας τον κύκλο ζωής των κατοίκων, αλλά και της ίδιας της αρκαδικής γης επί σχεδόν μια δεκαετία, ο Κουτσαφτής αποτυπώνει με λυρισμό, νοσταλγία και κινηματογραφική σεμνότητα μια Ελλάδα που απομακρύνεται διαρκώς από κοντά μας. Με διαρκή λόγο off (που θυμίζει διάλεξη) και μια συντηρητικού τύπου αρχαιολατρία, συνδυάζει παρόν και παρελθόν με εικόνες που συγκινούν, κερδίζοντας το ελληνικό βραβείο της FIPRESCI (Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου). Τα αντίστοιχα βραβεία κοινού FISCHER απέσπασαν η «Παράδοξη Πατρίδα» του Νίκου Ασλανίδη (για ταινία διάρκειας άνω των 45΄), η ιστορία του Στάθη, ενός παιδιού που είδε την οικογένειά του να ξεκληρίζεται από τους ναζί, ενώ ο ίδιος αργότερα μεγάλωσε και έκανε δική του οικογένεια στη Γερμανία, και η «Ολυμπία» του Σταύρου Ψυλλάκη (κάτω των 45΄), η συγκινητική εξομολόγηση μιας μητέρας η οποία, αν και καρκινοπαθής, έμεινε έγκυος και γέννησε ένα υγιέστατο αγοράκι.
Από τις υπόλοιπες ελληνικές παραγωγές, ενδιαφέρον είχαν η αφήγηση λαϊκών παραμυθιών στο «Πέρασα κι Εγώ Από ‘Κει κι Είχα Παπούτσια Από Χαρτί» του Βασίλη Λουλέ, τα πικάντικα «Καλιαρντά» της Πάολα Ρεβενιώτη, η ιστορία της κρυφής γλώσσας των ομοφυλοφίλων από τα μεταπολεμικά χρόνια ως και αυτά μετά τη Μεταπολίτευση, το ρεπορταζιακό και έντονα πολιτικό «Το Ψάρι στο Βουνό – Πέραμα» της Στρατούλας Θεοδωράτου, ο αμερόληπτος τρόπος με τον οποίο ο Βαγγέλης Καλαμπάκας προσεγγίζει τα χριστιανικά ορφανοτροφεία στην Αιθιοπία στο «Ο Θεός δεν Μοιράζει Καραμέλες», η δεξιοτεχνικά αφηγημένη από τον Στέλιο Κούλογλου «Απόδραση Από την Αμοργό» του πρώην υπουργού Γεωργίου Μυλωνά κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, όπως και το συναυλιακό υλικό (σε σχέση με το αμήχανο δραματοποιημένο) του «Εδώ δεν Υπάρχει Άσυλο» του Μιχάλη Καφαντάρη, το χρονικό της ανεξάρτητης μουσικής σκηνής της Αθήνας στη δεκαετία του ’80.
Από την τεράστια γκάμα θεμάτων η οποία απασχόλησε τα διάφορα διεθνή τμήματα του φεστιβάλ, το «Μουσική και Χορός» ήταν εμφανώς το πιο αδύναμο, σε αντίθεση με το δυναμικό «Η Καταγραφή της Μνήμης», από το οποίο ξεχώρισαν το γνωστό «Το Αλάτι της Γης» των Βιμ Βέντερς και Ζουλιάνο Ριμπέιρο Σαλγάδο, το πολυβραβευμένο στη Βενετία «The Look of Silence» του Τζόσουα Οπενχάιμερ, το «Night Will Fall» του Αντρέ Σίνγκερ, στο οποίο ο Άλφρεντ Χίτσκοκ συναντά τις εικόνες του Ολοκαυτώματος, και το συγκινητικό, παρομοίου θέματος «Κάθε Πρόσωπο Έχει Όνομα» («Every Face Has a Name») του Μάγκνους Γκέρτεν, το οποίο κέρδισε το βραβείο της FIPRESCI.
Τα βραβεία κοινού απονεμήθηκαν στην αμερικανοβουλγάρικη παραγωγή «Φλόγα» των Νταν Κόβερτ και Αντρέ Αντρέεφ και στη βρετανική, υποψήφια για Όσκαρ «Βιρούνγκα» του Ορλάντο φον Άιζιντελ, την πλέον πολυσυζητημένη ταινία της φετινής διοργάνωσης. Η πολιτική, το ανθρώπινο στοιχείο και οι οικολογικές ανησυχίες διαπλέκονται με σκηνοθετικά απλό όσο και διεισδυτικό τρόπο στο γυρισμένο στο Κονγκό αυτό φιλμ, το οποίο συμπυκνώνει πρωτότυπα πολλές από τις κυρίαρχες προβληματικές του σύγχρονου ντοκιμαντέρ. Ένα εκφραστικότατο, γεμάτο δυνατότητες κινηματογραφικό είδος που μπορεί να μιλήσει για το πιο ταπεινό, αλλά και το πιο μεγαλειώδες, και να γίνει τολμηρό όχι μόνο θεματικά, αλλά και αφηγηματικά – όπως μας έδειξαν οι ταινίες του αφιερώματος στον Ρουμάνο δημιουργό Αλεξάντρου Σόλομον.
Αναλυτικά τα βραβεία του 17ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
ΒΡΑΒΕΙΑ ΚΟΙΝΟΥ FISCHER 2015
Βραβείο Κοινού που αφορά σε ταινίες άνω των 45’ απονέμεται:
i. Για ελληνική παραγωγή στην ταινία «Παράδοξη Πατρίδα» σε σκηνοθεσία του Νίκου Ασλανίδη (Ελλάδα)
ii. Για ξένη παραγωγή («Βραβείο Κοινού Πίτερ Ουιντόνικ») στην ταινία «Βιρούνγκα» σε σκηνοθεσία του Ορλάντο φον Άινζιντελ (Μεγ. Βρετανία)
Βραβείο Κοινού που αφορά σε ταινίες κάτω των 45’ απονέμεται:
i. Για ελληνική παραγωγή στην ταινία «Ολυμπία» σε σκηνοθεσία του Σταύρου Ψυλλάκη (Ελλάδα)
ii. Για ξένη παραγωγή στην ταινία «Φλόγα» σε σκηνοθεσία των Dress Code - Νταν Κόβερτ και Αντρέ Αντρέεφ, (ΗΠΑ-Βουλγαρία)
ΒΡΑΒΕΙΑ FIPRESCI
i. Για ελληνική παραγωγή στην ταινία «Αρκαδία Χαίρε» του Φίλιππου Κουτσαφτή (Ελλάδα)
ii. Για ξένη παραγωγή στην ταινία «Κάθε Πρόσωπο Έχει Όνομα» σε σκηνοθεσία του Μάγκνους Γκέρτεν (Σουηδία)
ΒΡΑΒΕΙΟ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΑΜΝΗΣΤΙΑΣ
Το βραβείο της Διεθνούς Αμνηστίας απονέμεται στο ντοκιμαντέρ «Ασήμι Στο Νερό», αυτοπορτρέτο της Συρίας σε σκηνοθεσία Οσάμα Μοχάμεντ και Ουϊάμ Σιμάβ Μπεντιρξάν (Γαλλία-Συρία)
ΒΡΑΒΕΙΟ WWF
Το βραβείο της WWF απονέμεται στην ταινία «Βιρούνγκα» σε σκηνοθεσία του Ορλάντο φον Άινζιντελ (Μεγ. Βρετανία)
ΒΡΑΒΕΙΟ DOCS IN PROGRESS
Το βραβείο απονεμήθηκε ομόφωνα στην ταινία: «Ο Πιο Μακρύς Δρόμος», εταιρία παραγωγής: Stefi & Lynx, σκηνοθεσία: Μαριάννα Οικονόμου, παραγωγή: Δάφνη Πανοπούλου, συμπαραγωγή: Taavi Vartia (Taavia Productions), με την υποστήριξη: ΝΕΡΙΤ (Ελλάδα/ Φινλανδία).
ΒΡΑΒΕΙΟ EDN
Το καθιερωμένο βραβείο του Ευρωπαϊκού Δικτύου Ντοκιμαντέρ (EDN) απονεμήθηκε φέτος στον Caspar Sonnen, new media coordinator του IDFA και επιμελητή του DocLab του IDFA (Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ του Άμστερνταμ)
