Το τελευταίο μέρος των περιπετειών του «Χόμπιτ», η επική «Μάχη των Πέντε Στρατών», ρίχνει την αυλαία σε έναν από τους συναρπαστικότερους κινηματογραφικούς κόσμους που γνωρίσαμε ποτέ. Εμείς κάνουμε λογαριασμό, αποτιμώντας την κληρονομιά που αφήνει πίσω της η απαράμιλλη saga του Πίτερ Τζάκσον.
Το έπος του Πίτερ Τζάκσον, που ξεκίνησε με την τριλογία του «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών» και συνεχίστηκε με αυτήν του «Χόμπιτ», εικονοποίησε αριστοτεχνικά τον αβυσσαλέο λογοτεχνικό κόσμο του Τζον Ρόναλντ Ρόιελ Τόλκιν και μας σύστησε μυθικά πλάσματα, όπως τα τριχοπόδαρα χόμπιτ, τους ξεροκέφαλους νάνους, τα απολλώνιας ομορφιάς και πνεύματος ξωτικά, τα μοχθηρά ορκ και τους πανίσχυρους μάγους. Ας δούμε, λοιπόν, αναλυτικά ποια είναι τα κινηματογραφικά επιτεύγματα των δύο τριλογιών και ποια πράγματα κρατάμε από το περιπετειώδες ταξίδι μας στη Μέση Γη.
Το χολιγουντιανό έπος είναι ακόμη ζωντανό.
Κάθε άλλο παρά τυχαίο είναι ότι «Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών: Η Επιστροφή του Βασιλιά» μοιράζεται το ρεκόρ των Όσκαρ (11 συνολικά) με το «Μπεν Χουρ» και τον «Τιτανικό». Η εξτραβαγκάντζα φαντασίας του Πίτερ Τζάκσον θύμισε στους πάντες τη ζωτικής σημασίας σχέση που έχει το αμερικανικό σινεμά με το υπερθέαμα. Οι δύο τριλογίες του Νεοζηλανδού δημιουργού, μάλιστα, κατάφεραν να επανιδρύσουν το χολιγουντιανό έπος, τραβώντας το μακριά από την παρωχημένη βαριά φαντασμαγορία του «Μπεν Χουρ» και τον ποτισμένο με θάλασσα και δάκρυα νατουραλισμό του «Τιτανικού». Η κινηματογραφική σύνθεση του Τζάκσον πάντρεψε τη μεγαλειώδη μυθολογία του Τόλκιν με τα πιο ζωντανά κομμάτια της ποπ κουλτούρας, φτιάχνοντας ένα μεταμοντέρνο έπος που ζει και αναπνέει στο σήμερα.
Η ποπ (υπο)κουλτούρα ταιριάζει γάντι στον Τόλκιν
Οι κινηματογραφικές καταβολές της Μέσης Γης βρίσκονται στο κινηματογραφικό παρελθόν του Πίτερ Τζάκσον και πιο συγκεκριμένα στα φτηνά b-movies που γύρισε τη δεκαετία του ’80. Ο Νεοζηλανδός δημιουργός είναι αυθεντικό παιδί του gore σαρκασμού, δηλαδή της γενιάς του VHS που κανιβάλισε την ανυπόφορη κινηματογραφική σοβαρότητα. Χρησιμοποιώντας τα κόμικς για να απενοχοποιήσει τη βία και να κοιτάξει με ιερόσυλη ειρωνεία το χολιγουντιανό υπερθέαμα, την παραγωγική φαντασία του Dungeons & Dragons, τη νεο-γκοθ και χέβι μέταλ αισθητική, ο Τζάκσον κατάφερε να περάσει μεμιάς στη σφαίρα του mainstream στοιχεία που για πολλά χρόνια το Χόλιγουντ φοβόταν να ανασύρει από το πολιτισμικό underground.
Πώς να ζωντανέψεις τη βορειο-ευρωπαϊκή μυθολογία στην οθόνη
Τα μυθιστορήματα του Τόλκιν ήταν αυτά που μας έφεραν σε επαφή με τους βορειοευρωπαϊκούς μύθους και θρύλους. Είναι γνωστό, εξάλλου, ότι η Μέση Γη μοιράζεται πολλά κοινά με το Μίντγκαρντ, το βασίλειο των ανθρώπων στη σκανδιναβική μυθολογία. Και να ήταν μόνο αυτό... Ο συγγραφέας-φιλόλογος της Οξφόρδης μας σύστησε μέσα από το πλούσιο λογοτεχνικό του έργο το τευτονικό Έπος των Βόλσουνγκ, το ισλανδικό μεσαιωνικό χειρόγραφο Codex Regius, το φιλανδικό επικό ποίημα της Καλεβάλα και πολλά ακόμη απομεινάρια της παγανιστικής παράδοσης. Όμως ο Πίτερ Τζάκσον και η πρωτοπόρα εταιρεία του Weta Digital, η οποία απογείωσε τις δυνατότητες των οπτικών εφέ, έδωσαν σάρκα και οστά στη βορειοευρωπαϊκή μυθολογία με απαράμιλλη εικαστική ακρίβεια.
Ο Σαίξπηρ είναι πάντα επίκαιρος
Μια από τις κυριότερες επιρροές για τον Βρετανό Τόλκιν ήταν φυσικά ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ – πώς θα μπορούσε να είναι διαφορετικά; Οι θανατηφόροι «μεγάλοι μηχανισμοί» της εξουσίας, ο φθόνος ως σκοτεινή παρόρμηση και η γκροτέσκα βία φώλιασαν από την αρχή στη Μέση Γη. Ο Πίτερ Τζάκσον απλώς έπιασε το νήμα από εκεί που το άφησε ο Ακίρα Κουροσάβα, ο Ιάπωνας βιρτουόζος που έδωσε στο σαιξπηρικό μύθο τη μορφή «πειραγμένου» έπους με τον «Θρόνο του Αίματος» και το «Ραν». Ο πανούργος Νεοζηλανδός μετέφερε τα σαιξπηρικά μοτίβα σε ένα ζοφερό υπερθέαμα που κρύβει μέσα του ρομαντισμό και ελπίδα. Όπως έγραψε και ο σπουδαίος μελετητής Γιαν Κοτ: «Ο Σαίξπηρ είναι όπως ο κόσμος ή η ζωή. Κάθε εποχή βρίσκει σε αυτόν ό,τι γυρεύει και θέλει να δει».
Το τέλος της κινηματογραφικής αυθεντικότητας είναι σούπερ
Αν ψάξει κανείς βαθιά στις δύο τριλογίες, θα βρει δεκάδες κινηματογραφικές αναφορές. Από την τελική μάχη στο «Νιμπελούνγκεν» του Φριτς Λανγκ, τα «χειροποίητα» οπτικά εφέ του Ρέι Χαριχάουζεν στο «Ιάσωνας και οι Αργοναύτες» μέχρι την επική ατμόσφαιρα της space opera «Πόλεμος των Άστρων», η Μέση Γη του Τζάκσον αποτελεί ένα συναρπαστικό κινηματογραφικό χωνευτήρι που άνοιξε νέους δρόμους στο σινεμά της φαντασίας.
Περισσότερες πληροφορίες
Χόμπιτ: Η Μάχη των Πέντε Στρατών
Αντιμετωπίζοντας επιτυχώς τον Νοσφιστή, άνθρωποι, νάνοι και ξωτικά είναι έτοιμοι να πολεμήσουν μεταξύ τους για το θησαυρό του Μοναχικού Βουνού, όταν δέχονται επίθεση από μια γιγαντιαία στρατιά Ορκ. Τώρα πρέπει να αποφασίσουν αν θα ενωθούν μπροστά στον κοινό εχθρό…
