Οι 20 καλύτερες ταινίες επιστημονικής φαντασίας που έγιναν ποτέ!

Ο οραματιστής Βρετανός Κρίστοφερ Νόλαν («Inception», «Σκοτεινός Ιππότης») επιστρέφει με το έπος επιστημονικής φαντασίας «Interstellar», μια διαστημική οδύσσεια που θα ταξιδέψει την ανθρώπινη ύπαρξη σε νέους γαλαξίες. Στο δυστοπικό κόσμο του φιλμ, η Γη πνέει τα λοίσθια και ο εποικισμός νέων πλανητών αποτελεί μονόδρομο. Με φόντο διαστημικές σκουληκότρυπες, μαύρες τρύπες και κβαντικές θεωρίες, ο πρωταγωνιστής Μάθιου ΜακΚόναχι θα ηγηθεί της αποστολής προσπαθώντας να κρατήσει την ελπίδα ζωντανή. Εμείς, με αφορμή την κυκλοφορία του «Interstellar», επιστρέφουμε στο παρελθόν του είδους για να επιλέξουμε τις 20 κορυφαίες ταινίες επιστημονικής φαντασίας, παραθέτοντας ανεπανάληπτες sci-fi στιγμές, που μας έκαναν να προβληματιστούμε, να συγκινηθούμε και να φιλοσοφήσουμε σε συναρπαστικούς κινηματογραφικούς κόσμους.

1. Blade Runner (1982)

Τα νέον φώτα που χορεύουν στη βροχή. Το διαβρωμένο από την υγρασία Λος Άντζελες του 2019. Ιπτάμενα αυτοκίνητα κι εναέριες λεωφόροι. Φλόγες που ξεπετάγονται από τις οροφές μητροπολιτικών­ εκτρωμάτων. Τα ανέκφραστα πρόσωπα των Κλώνων. Ο Χάρισον Φορντ με την καφέ καμπαρντίνα... Κάθε πλάνο του νουάρ sci-fi που οραματίστηκε ο Ρίντλεϊ Σκοτ κι έντυσε μουσικά ο Βαγγέλης Παπαθανασίου είναι πλέον εντυπωμένο στο συλλογικό κινηματογραφικό υποσυνείδητο. Το κορυφαίο φιλμ επιστημονικής φαντασίας όλων των εποχών, που το χολιγουντιανό σύστημα έκανε τα πάντα για να ακρωτηριάσει καλλιτεχνικά και το κοινό δεν το εκτίμησε όταν κυκλοφόρησε στις αίθουσες, δεν αποτελεί τίποτε άλλο από την αριστοτεχνική μελαγχολική αντανάκλαση μιας βαθιά συντηρητικής εποχής. Το «Blade Runner» είναι το φιλμ που πέρασε την κινηματογραφική επιστημονική φαντασία στη γεμάτη συγκινήσεις μεταμοντέρνα περίοδό της. Γ.Α.

2. Μετρόπολις (Metropolis, 1927)

Η πανάκριβη παραγωγή της UFA έμελλε να καθορίσει το κινηματογραφικό είδος της επιστημονικής φαντασίας μέχρι σήμερα. Το διάρκειας 153 λεπτών έπος του Φριτς Λανγκ αποτελεί πέρα από οτιδήποτε άλλο ένα εικαστικό αριστούργημα που συνδύασε δεξιοτεχνικά δυναμικά καλλιτεχνικά ρεύματα της εποχής, όπως ο φουτουρισμός, ο κυβισμός, ο εξπρεσιονισμός, η art deco και άλλα πολλά. Εμπνευσμένο από την επίσκεψη του σκηνοθέτη στη Νέα Υόρκη όσο και από το μεσοπολεμικό ζόφο που εγκυμονούσε το ναζιστικό τέρας, το βωβό φιλμ επιστημονικής φαντασίας­ μετέφερε τον θεατή σε ένα δυστοπικό, τεχνολογικά εξελιγμένο μέλλον, όπου οι εργάτες έχουν μετατραπεί στα εξαθλιωμένα γρανάζια μιας μηχανής που θρέφει μια σκανδαλωδώς προνομιούχα αστική τάξη. Το φαινομενικά στερεό κοινωνικό οικοδόμημα θα κλονιστεί εξαιτίας ενός έρωτα και το γερμανικό φιλμ θα μετατραπεί σε ένα αυθεντικό masterpiece της 7ης τέχνης. Γ.Α.

3. 2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος (2001: A Space Odyssey, 1968)

Μια ταινία που άλλαξε τον ρου της ιστορίας του σινεμά με το ασύγκριτο cut με το κόκαλο και το διαστημόπλοιο, τη μοντέρνα διαστημική εικονογράφηση στην οποία πατάνε μέχρι σήμερα το σινεμά όσο και η... NASA, την άφταστη σεκάνς με το συγκλονιστικό αργό ψηφιακό θάνατο του υπολογιστή H.A.L. 9000 και τα οπτικά εφέ που ξεπερνούσαν κατά πολύ την εποχή τους. Ο τελειομανής Στανλεϊ Κιούμπρικ παραδίδει ένα sci-fi έπος-κληρονομιά για τις επόμενες γενιές, εκτοξεύοντας την υπαρξιακή αναζήτηση στο Διάστημα. Μυστηριώδες και γοητευτικό, το «2001…» είναι από τις συναρπαστικότερες κινηματογραφικές εμπειρίες όλων των εποχών. Γ.Α.

4. Σολάρις (Solaris, 1972)

Μεταφέροντας το ομότιτλο μυθιστόρημα του Πολωνού Στάνισλαβ Λεμ, ο Αντρέι Ταρκόφσκι μας μεταφέρει σε έναν πλανήτη όπου ένας Ωκεανός δίνει σάρκα και οστά στο ανθρώπινο υποσυνείδητο. Ένας ψυχολόγος θα σταλεί για να συναντήσει τους τελευταίους επιστήμονες που προσπαθούν να αποκρυπτογραφήσουν το διαστημικό αίνιγμα. Η επιστήμη συγκρούεται με το μεταφυσικό στο φουτουριστικό κλινικό σκηνικό ενός διαστημικού σταθμού, όπου η αθανασία, η απώλεια και μια σειρά φιλοσοφικών ερωτημάτων μετατρέπονται σε ένα αριστουργηματικό κινηματογραφικό ποίημα. Γ.Α.

5. Άλιεν (Alien, 1979)

Επτά αστροναύτες ταξιδεύουν στο Διάστημα όταν δέχονται την επίσκεψη μιας άγνωστης έμβιας απειλής. Μέσα στο κλειστοφοβικό περιβάλλον ενός διαστημοπλοίου θα εκτυλιχτεί μία από τις πιο αγωνιώδεις κινηματογραφικές ιστορίες επιβίωσης, ένα μανιασμένο κυνηγητό με φόντο το αχανές σύμπαν. Ο Ρίντλεϊ Σκοτ τοποθετεί από την πρώτη στιγμή στον πυρήνα της sci-fi περιπέτειάς του τον αρχέγονο φόβο του ανθρώπου απέναντι στον Ξένο, μπολιάζοντας ταυτόχρονα τον τρόμο με φροϊδικές θεωρίες­. Το θαύμα της μητρότητας μετατρέπεται σε εφιάλτη και η πρωταγωνίστρια Σιγκούρνεϊ Γουίβερ σε ένα φεμινιστικό icon που συνδυάζει το σκληροτράχηλο δυναμισμό με το ακαταμάχητο σεξαπίλ. Γ.Α.

6. The Invasion Of The Body Snatchers (1956)

Ένα από τα συναρπαστικότερα και πλέον αγωνιώδη θρίλερ της μεταπολεμικής χολιγουντιανής εποχής είναι ταυτόχρονα και μια πανέξυπνα συγκαλυμμένη αντιμακαρθική αλληγορία (ο uncredited συν-σεναριογράφος Ρίτσαρντ Κόλινς ήταν στη διαβόητη Μαύρη Λίστα), στην οποία ένας επαρχιακός γιατρός διαπιστώνει πως οι κάτοικοι της κωμόπολής του αρχίζουν σταδιακά να αντικαθίστανται από άβουλους εξωγήινους κλώνους. Μια κινηματογραφική ιδέα που έχει αντιγραφεί από τότε πολλές φορές (από τους Φίλιπ Κάουφμαν, Έιμπελ Φεράρα και Όλιβερ Χιρσμπίγκελ), χωρίς ποτέ να φτάσει την απειλητική κομψότητα της πρωτότυπης ταινίας του Ντον Σίγκελ. Χ.Μ.

7. Το Κουρδιστό Πορτοκάλι (A Clockwork Orange, 1971)

Σίγουρα το μυθιστόρημα του Άντονι Μπέρτζες, στο οποίο βασίστηκε το sci-fi αριστούργημα, βοήθησε τα μέγιστα. Αυτό όμως δεν μειώνει σε τίποτα την οξυδέρκεια του στιλίστα Στάνλεϊ Κιούμπρικ, ο οποίος κατάφερε να παντρέψει έναν εικαστικά απαράμιλλο φουτουρισμό, ψυχρο­πολεμικούς προβληματισμούς, το σχόλιό του πάνω στο διαχρονικά άλυτο­ ζήτημα έγκλημα - τιμωρία - σωφρονισμός και μια προφητεία πάνω τη νεανική αμοραλιστική βία που θα εκπληρωνόταν σε χρόνο-ρεκόρ, περνώντας από την επιστημονική φαντασία στη σκληρή πραγματικότητα των δυτικών κοινωνιών. Γ.Α.

8. Στάλκερ (Stalker, 1979)

Ένας δημιουργικά μπλοκαρισμένος συγγραφέας, ένας φιλόδοξος επιστήμονας κι ένας ταπεινός ξεναγός βρίσκονται μέσα στην απαγορευμένη περιοχή της Ζώνης, έναν άχρονο κι ερημωμένο μη τόπο, προσπαθώντας να φτάσουν στο Δωμάτιο, το μέρος όπου κάθε ανθρώπινο ερώτημα βρίσκει απάντηση. Ο Αντρέι Ταρκόφσκι, ο σπουδαιότερος ποιητής που γνώρισε ποτέ η 7η τέχνη, θα εικονογραφήσει μοναδικά μια αλληγορία που θα φτάσει στα σκοτεινά έγκατα της ανθρώπινης ύπαρξης. Σε ένα υδάτινο, «ρευστό» σκηνικό θα δοκιμάσει την ορθολογιστική αλαζονεία του μοντέρνου κόσμου, καλύπτοντας το μυστήριο της ζωής με το πιο ντελικάτο κινηματογραφικό ένδυμα. Γ.Α.

9. Φρανκενστάιν (Frankenstein, 1931)

It’s alive!» Η ατμοσφαιρική, επηρεασμένη από το γερμανικό εξπρεσιονισμό μεταφορά του εμβληματικού μυθιστορήματος της Μέρι Σέλεϊ είναι μια ονειρική, υποβλητική όσο και συγκινητική ταινία πάνω στα όρια της γνώσης, της εξουσίας και της ανθρώπινης φιλοδοξίας, την υπέρβαση των οποίων ο Τζέιμς Γουέιλ αποτυπώνει στην πλήρη, τραγική της διάσταση. Πρόκειται για τη σπουδαιότερη –μαζί με τον «Κινγκ Κονγκ»– κινηματογραφική στιγμή της χρυσής εποχής του χολιγουντιανού σινεμά του φανταστικού στα ’30s, την οποία ακολουθεί το αριστουργηματικό σίκουελ «Η Μνηστή του Φρανκενστάιν». Χ.Μ.

10. Ε.Τ. Ο Εξωγήινος (E.T. the Extra- Terrestrial, 1982)

Ένας από τους επιδεξιότερους story tellers στην ιστορία του σινεμά, ο μέγιστος Στίβεν Σπίλμπεργκ, παραδίδει την πιο προσωπική στιγμή στην καριέρα του: ένα sci-fi γυρισμένο μέσα από τα μάτια ενός 10χρονου αγοριού, γεμάτο ψυχή, έντονα συναισθήματα και παιδική αυθαιρεσία. Ο Έλιοτ, προσπαθώντας να ξεπεράσει το χωρισμό των γονιών του, συνδέεται ψυχικά με έναν καλοκάγαθο γουρλομάτη εξωγήινο, ο οποίος δείχνει να είναι και ο μόνος που τον καταλαβαίνει. Γιατί τα περισσότερα παιδιά –αν όχι όλα– νιώθουν σαν... εξωγήινοι στον αφιλόξενο ενήλικο κόσμο. Γ.Α.

11. Μπραζίλ (Brazil, 1985)

Ο Τέρι Γκίλιαμ μεταφέρει οργουελικούς/καφκικούς προβληματισμούς περί ολοκληρωτικής εξουσίας σε ένα εμπνευσμένα­ σαρκαστικό κινηματογραφικό σύμπαν. Ο Τζόναθαν­ Πράις πρωταγωνιστεί στο ρόλο ενός υπαλλήλου που τολμά να τα βάλει με το τέρας της γραφειοκρατίας. Σουρεάλ καταστάσεις, αντιεξουσιαστικές αιχμές και ρετρό σκηνικό σε μία από τις πιο τολμηρές sci-fi προτάσεις στην ιστορία του κινηματογράφου. Ένα αιρετικό φιλμ που τόλμησε, στην εποχή του ακραίου θατσερισμού, να μιλήσει για τις συμπληγάδες του συστήματος και τους πολίτες που είναι πρόθυμοι ανά πάσα στιγμή να θυσιάσουν τις ατομικές τους ελευθερίες στο βωμό του κομφορμισμού. Γ.Α.

12. Seconds (1966)

Στα μέσα της ανατρεπτικής δεκαετίας του ’60, ο Τζον Φρανκενχάιμερ σκηνοθετεί ένα απόλυτα σοκαριστικό θρίλερ επιστημονικής φαντασίας. Ο Ροκ Χάντσον ερμηνεύει τον Αντίοχους Γουίλσον, έναν μεσήλικο ο οποίος, έχοντας βαρεθεί τη ζωή του, απευθύνεται σε μια μυστηριώδη εταιρεία που του προσφέρει νέο πρόσωπο και νέα ζωή. Ενοχλητικό κι ευθύβολο το φιλμ, αποτελεί ένα ασπρόμαυρο ντελιριακό κομψοτέχνημα, ένα δεξιοτεχνικό χολιγουντιανό παράδοξο που ατενίζει απαισιόδοξα το μέλλον κατακεραυνώνοντας ματαιοδοξία, ευδαιμονία, κέρδος και απληστία. Γ.Α.

13.Γουόλ-Υ (Wall-E, 2008)

Το animation με πρωταγωνιστές το μοναχικό ρομπότ-σκουπιδιάρης ΓΟΥΟΛ-Υ και την τεχνολογικά υπερεξελιγμένη Ιβ έστειλε το είδος στα... άστρα. Κάτι ανάμεσα σε αναπάντεχο λαβ στόρι και αντικαταναλωτική αλληγορία, το φιλμ του Άντριου Στάντον συνδυάζει τη διορατική επιστημονική φαντασία, την εικαστική ακρίβεια, τον αγνό ρομαντισμό, το slapstick χιούμορ, τις οικολογικές ανησυχίες και μια μαγευτική 45λεπτη βωβή εναρκτήρια σεκάνς, αποτελώντας την κορυφαία στιγμή στην ιστορία της Pixar. Ένα τεράστιο βήμα για το μέλλον της κινηματογραφίας, ένα sci-fi κατόρθωμα που επέκτεινε τα δημιουργικά όρια του animation. Χ.Μ.

14. 12 Πίθηκοι (Twelve Monkeys, 1995)

Βασισμένος στο «La Jetee» του Κρις Μαρκέρ, ο Τέρι Γκίλιαμ αποδομεί απολαυστικά το είδος της επιστημονικής φαντασίας. Παίζοντας αδιάκοπα με τις έννοιες του χρόνου, της επιστήμης, της τρέλας και της εξέλιξης, παραδίδει ένα σουρεαλιστικά εγκεφαλικό sci-fi. Το πρωταγωνιστικό δίδυμο Μπρους Γουίλις - Μπραντ Πιτ σε ασύλληπτη ερμηνευτική φόρμα. Γ.Α.

15.Ο Εξολοθρευτής (The Terminator, 1984)

Ένας άσημος τότε Καναδός, ονόματι Τζέιμς Κάμερον, γράφει και σκηνοθετεί ένα ερεβώδες τεχνο-νουάρ που εξιστορεί τη λυσσαλέα καταδίωξη μιας γυναίκας από ένα cyborg, το οποίο έχει σταλεί για να αφανίσει την τελευταία ελπίδα που έχει απομείνει στο ανθρώπινο είδος. Ακραία φεμινιστικό σε μια συντηρητική εποχή, το δεξιοτεχνικά σκηνοθετημένο φιλμ θα αποτελέσει έναν αντι-τεχνολογικό ύμνο στη μητρότητα κι ένα σκεπτόμενο action αντίβαρο απέναντι στον ωμό μιλιταρισμό του «Ράμπο». Επιβλητικός, σκιαχτικός και –ευτυχώς– σχεδόν αμίλητος, ο Άρνολντ Σβαρτσενέγκερ στο ρόλο που τον έκανε παγκόσμιο σταρ. Γ.Α.

16. Mad Max 2 (1981)

Άμμος, ατσάλι κι αίμα. Με αυτά τα στοιχειώδη κινηματογραφικά υλικά ο Τζορτζ Μίλερ φτιάχνει ένα απολαυστικό, γεμάτο αδρεναλίνη γουέστερν πάνω σε ρόδες. Η αυστραλιανή έρημος μετατρέπεται σε αμμώδη αρένα, με τον Μελ Γκίμπσον να τα βάζει με μια συμμορία που θέλει να πάρει στα χέρια της τα πολυτιμότερα αγαθά που υπάρχουν στο μετα-αποκαλυπτικό κόσμο: βενζίνη και νερό. Πανκ αισθητική, σχόλιο πάνω στην πετρελαϊκή κερδοσκοπία, δράση με τα φρένα σπασμένα, σε μια περιπέτεια που προσφέρει στα άγρια ανθρώπινα ένστικτα τη μέγιστη κινηματογραφική ιπποδύναμη... Γ.Α.

17. Ο Πόλεμος των Άστρων (Star Wars, 1977)

Η διασημότερη sci-fi ταινία της σύγχρονης εποχής ήταν μια μέτριου προϋπολογισμού χολιγουντιανή περιπέτεια που συνδύαζε με τόλμη δεκάδες σινεφίλ, λογοτεχνικές και μυθολογικές αναφορές (από τον Κουροσάβα στον Τόλκιν), ισορροπώντας δεξιοτεχνικά πάνω στο θέαμα, στη φαντασία, στο χιούμορ και στα διαχρονικά ουμανιστικά­ μηνύματα. Αντανακλώντας παράλληλα το συνολικό πνεύμα της εποχής, γνώρισε πρωτοφανή επιτυχία και τράβηξε το αμερικανικό σινεμά από τη σκοτεινιά των ρεαλιστικών, απαισιόδοξων ’70s στη γοητευτική φαντασμαγορία ενός «πολύ πολύ μακρινού γαλαξία». Χ.Μ.

18. Άγριος Πλανήτης (La Planete Sauvage, 1973)

Βραβευμένη στις Κάνες γαλλο-τσεχοσλοβάκικη παραγωγή, την καλλιτεχνική διεύθυνση της οποίας υπογράφει ο σουρεαλιστής εικαστικός Ρολάν Τοπόρ, το ευφάνταστο animation του Ρενέ Λαλού εμποτίζει με λυρισμό και τρελή φαντασία μια οργουελική ιδέα καταπίεσης κι εξέγερσης: στο μακρινό πλανήτη Ιγκάμ, όπου οι γιγάντιοι γαλάζιοι Ντράαγκ κρατούν τους μικροσκοπικούς ανθρώπους Ομ σαν οικιακά κατοικίδια, ο νεαρός Τερ δραπετεύει, καταφεύγει στο δάσος και γνωρίζει τη δύναμη της γνώσης, η οποία θα μετατραπεί στο αποτελεσματικότερο όπλο της επανάστασής του. Μια cult, ψυχεδελική ’70s κινηματογραφική εμπειρία (με ένα ξεχωριστό σάουντρακ του τζαζ πιανίστα Αλέν Κοραγκέρ), η οποία μετατράπηκε σε τρυφερό, διαχρονικό σινε-παραμύθι. Χ.Μ.

19.Ο Πλανήτης των Πιθήκων (Planet of the Apes, 1968)

Παλιότερα το σινεμά δεν είχε στη διάθεσή του τα εξελιγμένα κόλπα του CGI, οπότε η επιστημονική φαντασία «ζωντάνευε» στην οθόνη με τη βοήθεια σεληνιακών φυσικών σκηνικών, τόνων μέικ απ και το μεράκι ορκισμένων οραμα­τιστών. Στα τέλη των εξεγερμένων ’60s, το μυθιστόρημα του Πιέρ­ Μπουλέ γίνεται ταινία, με τον Τσάρλτον Ίστον να ερμηνεύει τον αστροναύτη που προσγειώνεται σε έναν πλανήτη στον οποίο η εξουσία βρίσκεται στα χέρια των πιθήκων. Ο Φράνκλιν Σάφνερ («Πάτον») φτάνει το «χειροποίητο» sci-fi στο απόγειό του, σοκάροντας με ένα πικρό φινάλε-έκπληξη κι ενορχηστρώνοντας ένα ναΐφ δυστοπικό μέλλον, στο άνυδρο τοπίο του οποίου φύτρωσαν αλληγορίες περί ρατσισμού, κοινωνικών ανισοτήτων και πυρηνικού ολέθρου. Γ.Α.

20. The Truman Show (1998)

Η συχνά μεταφυσική («Το Τελευταίο Κύμα», «Το Μυστικό του Βράχου των Κρεμασμένων») και πάντα κινηματογραφικά πρωτότυπη θεματική του Πίτερ Γουίαρ περί «εγκλωβισμού» και ανακάλυψης ενός θαυμαστού καινούργιου κόσμου βρίσκει στο «Truman Show» την πιο μοντέρνα και πολυδιάστατη εκδοχή της. Ταινία πάνω στο όνειρο, στις πολλαπλές πραγματικότητες, στον εγγενή ανθρώπινο κομφορμισμό, στη δύναμη της εικόνας και τη συλλογική ψευδαίσθηση, ανατέμνει βαθιά, ευρηματικά κι αισιόδοξα την πολλαπλά κατευθυνόμενη εποχή μας, χαρίζοντας στον Τζιμ Κάρεϊ το ρόλο της καριέρας του. Χ.Μ.

+ 3 Sci-fi αριστουργήματα μικρού μήκους

1. The War Game (1965)
Ο Βρετανός μαρξιστής Πίτερ Γουάτκινς («Η Κομμούνα») κερδίζει Όσκαρ ντοκιμαντέρ για ένα... μυθοπλαστικό χρονικό, το οποίο περιγράφει την επαύριο μιας πυρηνικής καταστροφής. Σοκαριστικά ρεαλιστικό, δεν προβλήθηκε τηλεοπτικά ούτε από το BBC.

2. La Jetee (1962)
Με ακίνητες ασπρόμαυρες εικόνες και μια φωνή off, ο Κρις Μαρκέρ περιγράφει σε 28 λεπτά ένα κατεστραμμένο ανθρώπινο μέλλον με τον πιο λιτό και συναρπαστικό τρόπο που γνώρισε ποτέ η μεγάλη οθόνη.

3. Ταξίδι στη Σελήνη (1902)
Το σινεμά γεννήθηκε ως ντοκιμαντέρ, κατέκτησε όμως τον κόσμο ως μυθοπλαστικό θέαμα. Η διά χειρός Ζορζ Μελιές πρώτη αποστολή του μακριά από τη γήινη καθημερινότητα ήταν ένα απολαυστικό ταξίδι στα αστέρια. Χ.Μ.