Ο Ιταλός σκηνοθέτης του πολυεπίπεδου δράματος «Ανθρώπινο Κεφάλαιο», της φετινής πρότασης της Ιταλίας για το ξενόγλωσσο Όσκαρ, μιλά για το made in USA λογοτεχνικό του δάνειο, τις χώρες της Ευρώπης που μοιάζουν όλο και περισσότερο μεταξύ τους, το ακμαίο ιταλικό σινεμά και τη σελίδα που πρέπει να γυρίσει η πατρίδα του.
Από την άλλη πλευρά του ακουστικού ήρθε μια ευδιάθετη φωνή, που μου είπε «καλησπέρα» με βαριά ιταλική προφορά. Εγώ, με τη σειρά μου, ρώτησα στα ελληνικά: «Πώς είσαι, Πάολο;» – περιμένοντας τουλάχιστον μια παύση από εκείνον. Ο Ιταλός σκηνοθέτης, ψημένος από τις πολλές επισκέψεις του στην Ελλάδα, δεν καθυστέρησε να απαντήσει: «Είμαι εντάξει. Εσύ;»
Και κάπου εκεί τελείωσαν τα ελληνικά για αρχαρίους και η συζήτηση γύρισε αναπόφευκτα στα αγγλικά.
«Μου αρέσει πολύ η Ελλάδα. Το 1982 πήγα στο Καστελόριζο κι εγώ είχα την τρελή ιδέα να προτείνω στον Γκαμπριέλε Σαλβατόρες να γυρίσει το “Mediterraneo” εκεί. Μου αρέσουν πολύ τα Δωδεκάνησα, όπως η Πάτμος. Λατρεύω όμως και τα πιο μικρά νησιά, όπως είναι οι Αρκοί, το Αγαθονήσι και το Ασπρονήσι», μου λέει ο Πάολο Βίρτζι απαριθμώντας τους αγαπημένους του προορισμούς από την άγονη γραμμή του Αιγαίου.
Λογοτεχνικό «Κεφάλαιο» από τις ΗΠΑ
Δεν έκρυψα την έκπληξή μου για το γεγονός ότι ο Ιταλός σκηνοθέτης επέλεξε να μεταφέρει στην οθόνη το αμερικανικό μυθιστόρημα «Ανθρώπινο Κεφάλαιο» του Στίβεν Άμιντον. «Ναι, δεν είναι καθόλου συνηθισμένο να διασκευάζει Ιταλός ένα αμερικανικό βιβλίο. Ήθελα να γυρίσω μια αληθινή ιστορία της χώρας μου και βρήκα την πρώτη ύλη μου χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά. Όταν διάβασα το μυθιστόρημα του Στίβεν Άμιντον, ήμουν μπροστά σε κάτι που έμοιαζε με το δικό μου κόσμο. Όλοι οι φόβοι και οι προσδοκίες που ξεδιπλώνονταν μπροστά μου μαζί με το πεπρωμένο των διαφόρων χαρακτήρων μού ήταν οικεία.
Πιστεύω ότι ο κόσμος μικραίνει και οι ιστορίες αρχίζουν να μοιάζουν μεταξύ τους, ανεξάρτητα από τη χώρα που ζεις». Η κινηματογραφική πορεία του Πάολο Βίρτζι, γεμάτη γλυκόπικρες κωμωδίες μέχρι τώρα, δεν φανέρωνε ότι κάποια στιγμή θα βρισκόμασταν μπροστά στο πολυεπίπεδο δράμα του «Ανθρώπινου Κεφαλαίου». «Προσπάθησα να συνδυάσω το δράμα, το θρίλερ και το μαύρο χιούμορ για να φανερώσω στην οθόνη αυτήν την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα γκαλερί χαρακτήρων. Όταν γύριζα την ταινία, είχα στο μυαλό μου το “Fargo” των αδερφών Κοέν και την “Παγοθύελλα” του Ανγκ Λι, όπως και την “Ανθρώπινη Κωμωδία” του Ονορέ ντε Μπαλζάκ. Ενδιαφερόμουν να κάνω ένα διαφορετικό πορτρέτο της σύγχρονης κοινωνίας».
Άρωμα γυναίκας και δυσοσμία άπληστου κεφαλαίου
Αν κάποιος κοίταζε εντελώς επιφανειακά την ταινία του Πάολο Βίρτζι, μπορεί να την κατηγορούσε μέχρι και για... μισοαντρισμό. Οι γυναίκες στο «Ανθρώπινο Κεφάλαιο» μοιάζουν περισσότερο ανθρώπινες και προσγειωμένες σε σχέση με τον ανταγωνιστικό υλικό κόσμο των αντρών. «Πιστεύεις ότι είναι έτσι;» με ρωτάει. «Μπορεί να έχεις κάποιο δίκιο, διότι οι γυναίκες παρουσιάζονται στο φιλμ πιο εύθραυστες και πιο σκεπτικές απέναντι στο κυνήγι του πλούτου. Όπως η νεαρή Σερένα ψάχνει να βρει πιο αυθεντική ζωή και συναισθήματα.
Η αλήθεια όμως είναι ότι δεν υπάρχει κάποιος “τέλειος” στην ταινία, ούτε άντρας ούτε γυναίκα». Και αυτό είναι σίγουρα κι ένα από τα ατού της. Γιατί όμως επέλεξε να μεταφέρει την ιστορία του στο 2010, μια δύσκολη χρονιά για όλο τον κόσμο, αλλά κυρίως για την πατρίδα του και την Ελλάδα; «Ήθελα να δείξω τη νέα Ιταλία. Γυρίσαμε στο 2010 γιατί ήταν μια ιστορική χρονιά, κατά την οποία κατέρρευσαν τα πάντα και κέρδισαν μόνο αυτοί που στοιχημάτισαν στη χρεοκοπία».
Η εργατική τάξη μοιάζει να είναι εξοστρακισμένη στον κόσμο του «…Κεφαλαίου». «Αυτό έγινε μάλλον γιατί στο δικό μου ορίζοντα η εργατική παράδοση έχει αρχίσει να ξεθωριάζει. Για παράδειγμα στην πόλη όπου μεγάλωσα, το Λιβόρνο, οι καμινάδες είναι πια σβηστές. Η εργατική τάξη, η οποία αποτελούνταν από ανθρώπους που μοιραζόταν το ίδιο όραμα και τις ίδιες ιδέες, έχει εξαφανιστεί. Γι’ αυτό κι έχει εξαπλωθεί η κρίση στα κόμματα της ιταλικής αριστεράς, που πρέπει να έρθουν αντιμέτωπα με έναν νέο κόσμο αλλά και νέα ερωτήματα, νέα προβλήματα και νέους εργάτες, που δουλεύουν χωρίς ασφάλιση και δικαιώματα».
Νέο και ωραίο ιταλικό σινεμά
Μέσα στην κρίση όμως ο κινηματογράφος της γείτονος δείχνει ανθηρός και ζωηρός. Πέρυσι ο Πάολο Σορεντίνο κέρδισε το Όσκαρ καλύτερης ξένης ταινία με την «Τέλεια Ομορφιά», ενώ στην Ελλάδα κυκλοφόρησαν συνολικά επτά ιταλικές ταινίες, αριθμός-ρεκόρ για τα δεδομένα των τελευταίων χρόνων. «Έτσι φαίνονται τα πράγματα απέξω. Η πραγματικότητα είναι ότι το ιταλικό σινεμά διανύει μια πολύ προβληματική, αλλά ταυτόχρονα ενδιαφέρουσα περίοδο. Γίνεται όλο και πιο δύσκολο να βρεις χρηματοδότηση κι επενδυτές για τις ταινίες σου.
Παλεύουμε για να μεταφέρουμε τις ιστορίες μας στην οθόνη. Αλλά κάθε χρονιά, ως εκ θαύματος, έχουμε πολύ καλές ταινίες. Προσωπικά δεν θα τη χαρακτήριζα ως “αναγέννηση του ιταλικού σινεμά”. Νομίζω ότι σε μερικά χρόνια θα μπορούμε με σιγουριά να κοιτάξουμε πίσω και να δούμε με πιο ψύχραιμη ματιά αυτό που συμβαίνει τώρα». Όσο για το αν είναι αισιόδοξος για το μέλλον της Ιταλίας, νιώθει ότι «τα πράγματα κινούνται με μεγάλη ταχύτητα και είμαστε υποχρεωμένοι να αλλάξουμε σελίδα. Ο κόσμος που ξέραμε δεν υπάρχει πια. Ζούμε πάνω στα συντρίμμια του. Αναγκαστικά ελπίζω σε κάτι καλύτερο. Αλλιώς θα πρέπει να κλείσουμε τη χώρα και να τη μετατρέψουμε σε Disneyland για τους τουρίστες».
Περισσότερες πληροφορίες
Το Ανθρώπινο Κεφάλαιο
Την παραμονή των Χριστουγέννων ένα αυτοκινητικό ατύχημα θα ενώσει με μοιραίο τρόπο τις ζωές των μελών δυο ιταλικών οικογενειών.
