Με το «Ένας Χωρισμός» του Ασγκάρ Φαραντί να θριαμβεύει στην Μπερλινάλε, το αγαπημένο φεστιβαλικό παιδί των τελευταίων δύο δεκαετιών επιβεβαίωσε πως δεν ήταν ποτέ μια περαστική μόδα. Πώς όμως διατηρήθηκε στην πρώτη κινηματογραφική γραμμή για περισσότερα από είκοσι χρόνια;
Αν και η πρώτη κινηματογραφική αίθουσα άνοιξε στην Τεχεράνη το 1904, το ιρανικό (βωβό) σινεμά γεννήθηκε μόλις το 1930 και ύστερα από μερικά χρόνια βρέθηκε να μετρά 30 ταινίες ετησίως –μέχρι και 65 στα τέλη των ’60s–, κυρίως λαϊκά μελοδράματα και θρίλερ. Το 1973 ιδρύθηκε το Διεθνές Φεστιβάλ της Τεχεράνης, αλλά η ισλαμική επανάσταση άλλαξε με μια κίνηση το σκηνικό έπειτα από έξι χρόνια. Υπό καθεστώς αυστηρής λογοκρισίας, οι σκηνοθέτες αναγκάστηκαν να εφεύρουν διαφορετικούς τρόπους έκφρασης, με τη θεματολογία τους να περιορίζεται σε λαογραφικά θέματα, ντοκιμαντερίστικη αισθητική και ανήλικους –μακριά από πολιτικά και ηθικά διλήμματα– ήρωες. Από τα μέσα της δεκαετίας του ’80 και ύστερα οι ταινίες τους άρχισαν να διασχίζουν δειλά τα σύνορα και η νατουραλιστική, ναΐφ οπτική τους να εντυπωσιάζει με τη διαφορετικότητά της.
Αυτός ο οποίος μεταμόρφωσε την απλοϊκή, αθώα εθνική κινηματογραφική ματιά σε ένα δυναμικό (νεο)νεορεαλιστικό κίνημα ήταν ο Αμπάς Κιαροστάμι, που πρώτα με το «Πού Είναι το Σπίτι του Φίλου μου;» στο Λοκάρνο το 1987, το Βραβείο Ροσελίνι στις Κάνες με το «Και η Ζωή Συνεχίζεται…» το 1992 και τον Χρυσό Φοίνικα για την εμβληματική «Γεύση του Κερασιού» το 1997 μεταμόρφωσε το ιρανικό σινεμά στο αδιαμφισβήτητο must των απανταχού φεστιβάλ κι αιθουσών τέχνης. Απόλυτα ρεαλιστής και διακριτικά μεταμοντέρνος, έμεινε μακριά από τα καυτά κοινωνικά προβλήματα της χώρας του, έθιξε όμως με τρόπο άμεσο διαχρονικές ανθρώπινες ανησυχίες κι ερωτήματα. Μαζί του αναδείχτηκε και μια σειρά από κατά κύριο λόγο νεαρούς δημιουργούς, όπως ο Μοχσέν Μαχμαλμπάφ («Salaam Cinema», «Κανταχάρ») και η κόρη του Σαμίρα, η οποία με το «Μήλο» έγινε στα 18 της η νεαρότερη σκηνοθέτις που διαγωνίστηκε ποτέ στις Κάνες, ο κουρδικής καταγωγής Μπαχμάν Γκομπαντί («Μεθυσμένα Άλογα»), ο Ματζίντ Ματζιντί με τα υποψήφια για Όσκαρ «Παιδιά του Παραδείσου» και την αριστουργηματική «Βροχή» και, τέλος, ο Τζαφάρ Παναχί, ο οποίος ξεκίνησε με το παιδικό «Λευκό Μπαλόνι» και τη Χρυσή Κάμερα στις Κάνες κι έφτασε να κερδίσει με τον παράλληλων ιστοριών «Κύκλο» το Χρυσό Λιοντάρι στη Βενετία το 2000.
Ο «Κύκλος» ήταν η πρώτη ταινία του ιρανικού νέου κύματος, η οποία έθιγε ευθέως κοινωνικά θέματα και δεν είναι τυχαίο ότι ύστερα από μερικά χρόνια, το 2009, ο δημιουργός του συνελήφθη από τις αρχές και φυλακίστηκε. ακόμη και σήμερα βρίσκεται σε κατ’ οίκον περιορισμό. Παράλληλα, τα φιλμ που αγνοούν τη λογοκρισία, όπως το «Ποιος Φοβάται τους Γάτους της Περσίας;» του Γκομπαντί, άρχισαν να πληθαίνουν, ενώ το «επίσημο» εθνικό σινεμά επέστρεψε θριαμβευτικά στη διεθνή σκηνή. Η Μπερλινάλε αναδεικνύει τον νεαρό Ράφι Πιτς («Είναι Χειμώνας», «Ο Κυνηγός») και βρίσκει τον επόμενο… Κιαροστάμι. Μακριά από το φολκλόρ και τις παιδικές ιστορίες, τα μοντέρνα δράματα του Ασγκάρ Φαραντί («Τι Απέγινε η Έλι», «Ένας Χωρισμός») ανανεώνουν τη θεματική αλλά και την εικόνα του ιρανικού κινηματογράφου, προσγειώνοντάς τον δυναμικά στον 21ο αιώνα.
Περισσότερες πληροφορίες
Ένας Χωρισμός
Ο Ναντέρ και η Σιμίν διαφωνούν για το αν πρέπει να συνεχίσουν τη ζωή τους στο Ιράν και σκέφτονται να χωρίσουν. Αναγκασμένος να βρει μια γυναίκα να προσέχει τον πατέρα του που πάσχει από Αλτσχάιμερ, ο Ναντέρ θα βρεθεί ξαφνικά μπλεγμένος σε μια μοιραία παρεξήγηση.
