Συνεχίζοντας την έρευνά του σχετικά με το δημόσιο χώρο, ο γνωστός καλλιτέχνης εγκατέστησε στο Μουσείο Μπενάκη στην Πειραιώς μια διαφορετική σχολική τάξη, υπαίθρια και σε κλίση. Εν μέσω… λοξών θρανίων μοιράστηκε με την Ιωάννα Γκομούζα το πώς, το γιατί αλλά και σκέψεις για την ελληνική εικαστική σκηνή.
Μια τάξη με τα θρανία της και την έδρα του καθηγητή, αλλά χωρίς τοίχους και υπό κλίση 7 μοιρών στο αίθριο του Μουσείου Μπενάκη. Τι ακριβώς σημαίνει;
Είχα στο μυαλό μου την εικόνα ενός μαθήματος σε κατηφορικό έδαφος, σε εξωτερικές συνθήκες. Νομίζω ότι αυτό έχει να κάνει και με προηγούμενα έργα μου, όπως οι «Συζητήσεις σε ανώμαλο έδαφος» που έδειξα στην 4η Μπιενάλε της Αθήνας ή το λοξό πάνελ από την περσινή δράση της ομάδας Φωνές στο CAMP, αλλά και με τη γενικότερη ενασχόλησή μου με το δημόσιο χώρο, με πράγματα τα οποία γίνονται εκτός τειχών, εκτός θεσμικών πλαισίων και έχουν να κάνουν με την επικοινωνία, τη συζήτηση ή με ομαδικά συμβάντα. Προσπαθώντας να στερεώσω αυτή τη σκέψη ξεπήδησαν διάφορες άλλες αναφορές, σχετικά με την εκπαίδευση σε εξωτερικούς χώρους, τη χρησιμότητα και τις ιστορικές καταβολές της, ένα πολύ ενδιαφέρον ζήτημα για μένα μιας και διδάσκω στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών.
Πώς προσεγγίζεις το δημόσιο χώρο μέσα από αυτή την εγκατάσταση;
Είναι μια τάξη που βρίσκεται στο ύπαιθρο ή μέσα στην πόλη, χωρίς να περιβάλλεται από τοίχους, μια μη οικεία εικόνα που έχει να κάνει με τη συμβολική απόδραση από ένα θεσμό. Υποθέτω ότι για τον θεατή έχει ένα χαρακτήρα έκπληξης που μπορεί να κινητοποιήσει στο μυαλό του πολλές αναφορές. Επίσης έχει να κάνει με τη διάσταση της επικοινωνίας. Αυτό το project που επιμελείται η Πολύνα Κοσμαδάκη και γίνεται σε συνεργασία με το μουσείο, το Βρετανικό Συμβούλιο αλλά και με το Γυμνάσιο Καμινίων που μας παραχώρησε τα θρανία. Πριν από λίγες ημέρες τοποθετήσαμε τη «Λοξή τάξη» σ’ έναν ανοιχτό χώρο στο Θησείο, ανταλλάξαμε απόψεις με τα παιδιά του συγκεκριμένου σχολείου κι εκείνα παρουσίασαν μια πρόβα από μια παράσταση που ετοιμάζουν. Μέσα από αυτή τη δράση, η οποία έγινε στο πλαίσιο μιας εκπαιδευτικής εκδρομής, νομίζω ότι σε ένα βαθμό κινήθηκαν κάποιοι μηχανισμοί συνεργασίας-επικοινωνίας, των περαστικών με τους μαθητές, του μουσείου με το γυμνάσιο.
Στην έκθεση παρουσιάζεται και αρχειακό υλικό τεκμηρίωσης.
Στο χώρο κάτω από τη ράμπα παρουσιάζονται σε βίντεο η τεκμηρίωση της δράσης στο Θησείο αλλά και αρχειακό υλικό, ενώ σε δύο προθήκες μπορείς να δεις υλικό από τα Φωτογραφικά και Ιστορικά Αρχεία του Μουσείου Μπενάκη, εικόνες από τις αρχές μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα, από περιπτώσεις υπαίθριας διδασκαλίας σε περιόδους «έκτακτων συνθηκών», π.χ. σε περιόδους σεισμών ή πολέμου. Ακόμα υπάρχουν φωτογραφίες από γυμναστικές επιδείξεις, παραστάσεις και όλα αυτά μαζί δείχνουν ένα είδος εορτασμού της υπαίθρου μέσω διδακτικών συστημάτων με τα οποία μπορεί κάποιος να συμφωνεί ή να διαφωνεί. Δεν είναι δηλαδή απαραίτητα η «Λοξή τάξη» μια κριτική της εκπαιδευτικής διαδικασίας, αλλά μέσω των ιστορικών στοιχείων αυτή μπορεί να υπάρξει.
Γιατί σχολιάζεις τώρα το θέμα της υπαίθριας εκπαίδευσης σε περιόδους «εκτάκτων συνθηκών»;
Πιστεύω ότι οι συνθήκες στις οποίες ζούμε σήμερα δεν είναι ακριβώς… κανονικές, αλλά χωρίς να σχολιάσει κάποιος ρητά αυτά που διαδραματίζονται τώρα, μπορεί να μιλήσει για την εκπαίδευση, ένα ζήτημα πολύ σημαντικό. Με απασχολεί επειδή κι εγώ διδάσκω. Η καλλιτεχνική εκπαίδευση είναι ένα έδαφος πολύ ασταθές, δεν μπορείς να είσαι ποτέ σίγουρος γι’ αυτά που λες. Δεν είναι τόσο συγκεκριμένο το διδακτικό αντικείμενο. Η εκπαιδευτική διαδικασία όμως μπορεί να αποτελέσει ένα σημείο στο οποίο μπορείς να σταθείς και να έχεις ένα πάτημα αντίστασης στα γεγονότα.
Διδάσκεις στην ΑΣΚΤ, σε μια χώρα όπου συχνά η εικαστική εκπαίδευση κατηγορείται ως συντηρητική και κλεισμένη στον εαυτό της.
Το γεγονός ότι πλέον υπάρχουν σχετικές σχολές και σε άλλες πόλεις κάνει την ΑΣΚΤ να μην είναι πια τόσο συντηρητική. Μέσα από διάφορα πράγματα που δοκιμάζω ελπίζω να πω κάποια νέα πράγματα. Κατά πόσον είναι αυτό αποτελεσματικό ή πρωτοποριακό, δεν μπορώ να το κρίνω εγώ. Υπάρχουν βέβαια πολλές αλλαγές που μπορούν να γίνουν σε σχέση με το πόσο ανοιχτή είναι η σχολή στην πραγματικότητα, την καλλιτεχνική και γενικότερα, την πολιτική. Είναι σημαντικό να ανακοινώνονται στον υπόλοιπο κόσμο αυτά που επιτελούνται στη σχολή. Να υπάρχουν περισσότεροι προσκεκλημένοι, διαδικασίες εκπαιδευτικές και συνέδρια ανοιχτά. Να υπάρξει επικοινωνία και ανταλλαγή.
Ποια η γνώμη σου για την αθηναϊκή εικαστική σκηνή σε σχέση και με τη φιλοξενία της επόμενης Documenta;
Είναι σημαντικό τα αποτελέσματα των καλλιτεχνικών δρώμενων στην Ελλάδα να επικοινωνούνται, να υπάρχει η δυνατότητα να συγκριθούν με πράγματα που γίνονται διεθνώς και ταυτόχρονα να είναι διακριτά. Πρέπει να αναπτυχθούν οι μηχανισμοί με τους οποίους μπορεί να γίνει αυτή η σύγκριση και νομίζω ότι μια διεθνής έκθεση που γίνεται στην Ελλάδα βοηθά. Θεωρώ σημαντική την ώσμωση και τη σύγκριση για να μπορέσει να ανθίσει η τέχνη και να εξελιχθεί. Επίσης βρίσκω ενδιαφέροντα τα συμμετοχικά καλλιτεχνικά εγχειρήματα και τις ομάδες-πλατφόρμες επικοινωνίας στις οποίες μπορεί κανείς να συζητά και να δρα από κοινού. Ομάδες όχι αμιγώς καλλιτεχνικές, που περιλαμβάνουν αρχιτέκτονες, εικαστικούς και κοινωνικούς επιστήμονες, όπως είναι οι Errands, οι Φωνές ή παλιότερα το Αστικό Κενό.
Ξεχωρίζεις κάποιους καλλιτέχνες;
Τη σκηνοθέτιδα Εύα Στεφανή. Τον Αλέξανδρο Ψυχούλη, ο οποίος έκανε πρόσφατα μια έκθεση με θέμα την εκπαίδευση, τον Βαγγέλη Βλάχο, ο οποίος δουλεύει επίσης συστηματικά με το αρχείο. Ενδιαφέροντες νέους εικαστικούς όπως η Κατερίνα Στεφανιδάκη (ετοιμάζει μια έκθεση σε σχέση με την πόλη στην γκαλερί Ζουμπουλάκη) και ο Πέτρος Μώρης. Ακόμα δημιουργούς όπως ο Νίκος Αρβανίτης και η Άνια Κίρσνερ, Γερμανίδα η οποία ζει στην Ελλάδα, με τους οποίους έχουμε συναντηθεί στο πλαίσιο ενός προγράμματος συνεργασίας της ΑΣΚΤ με την Ακαδημία του Μονάχου για τη δημιουργία ενός χώρου αυτοδιαχειριζόμενου από τους φοιτητές στα Εξάρχεια, του Circuits and Currents, όπου φιλοξενούνται ομιλίες, παρουσιάσεις και εκθέσεις.
Πώς βλέπεις αλήθεια τις μέρες που ζούμε;
Με ανοιχτά τα μάτια. Προσπαθώ να συνειδητοποιήσω τι συμβαίνει και ταυτόχρονα να συμμετέχω και να τοποθετούμαι. Ως καλλιτέχνης όμως έχω μια θέση πολύ περισσότερο υπαινικτική, η καλλιτεχνική δημιουργία έχει ένα ρόλο πιο ποιητικό, πιο μεταφυσικό. Θεωρώ πολύ ενθαρρυντικό το ότι πολλοί ξένοι (καλλιτέχνες και όχι μόνο) έρχονται εδώ και προσπαθούν να αντιληφθούν τι γίνεται, να επικοινωνήσουν και να δημιουργήσουν μια κοινότητα. Μπορεί να δημιουργήσει μια παγκόσμια γλώσσα, παγκόσμια ζητούμενα και διεκδικήσεις από τους νέους ανθρώπους.
Την Τετ. 25/2, στις 7 μ.μ., ο καλλιτέχνης συζητά για το ιστορικό και θεωρητικό πλαίσιο του έργου με τον ιστορικό και υπεύθυνο των Ιστορικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη Τ. Σακελλαρόπουλο σε μια εκδήλωση με τίτλο «Υπαίθρια εκπαίδευση σε περιόδους εκτάκτων συνθηκών».
Περισσότερες πληροφορίες
Ζάφος Ξαγοράρης. Λοξή τάξη
Στήνει στο αίθριο μια σχολική τάξη σε λοξό έδαφος διερευνώντας τον τρόπο εκπαίδευσης ως έκφραση κοινωνικής αλλαγής
