Η γνωστή καλλιτέχνις μας μιλά για το έργο της, τις παθογένειες της ελληνικής εικαστικής σκηνής αλλά και της τοπικής και παγκόσμιας πολιτιστικής πολιτικής με αφορμή την ατομική της έκθεση Mona Lisa Effect στην Kunsthalle της Βασιλείας που μόλις ξεκίνησε και διαρκεί ως τον Ιούνιο.
Που αναφέρεται ο τίτλος Mona Lisa Effect; Τι αφορά η έκθεση;
Εδώ το όνομα χρησιμοποιείται σαν κίνητρο. Στην έκθεση υπάρχει κίνηση και επιτέλεση σε όλα τα στάδια. Δεν υπάρχει δηλαδή παρέμβαση με την παραδοσιακή έννοια του όρου. Η επιμονή για αυθεντικότητα που αναπτύχθηκε τόσο έντονα με τον μοντερνισμό και η σημασία του σώματος ως η μόνη αφετηρία νοήματος στην επιτελεστική τέχνη εδώ καταργείται. Σημαντικό ρόλο παίζει η ανάγκη για παιχνίδι, η επαναληπτικότητα του παιχνιδιού και των όρων του που εν δυνάμει μπορούν να μεταλλαχθούν ανάλογα με την περίσταση. Το κεντρικό υποκείμενο που βλέπουμε σε μια σειρά από αφίσες που τοιχοκολλούνται στην πόλη, έχει επίσης τυπωθεί σε ύφασμα και γίνεται ρούχο για ένα από τα έργα της έκθεσης και εν συνεχεία φοριέται στην διάρκεια της περφόρμανς.
Οι εφτά πίνακες που για μήνες φτιάχνονταν στο στούντιο παρουσιάζονται μόνο σαν αφίσες για να ανακοινώσουν επτά απλά καθημερινά στιγμιότυπα. Οι πίνακες δεν εμφανίζονται στον εκθεσιακό χώρο. Η επιτέλεση λοιπόν αφορά το πώς τα έργα αναπτύσσουν άλλους δικούς τους συσχετισμούς και δίκτυα αναφορών που μπορούν να γίνουν μόνο όταν αποσπώνται από εμένα ως δημιουργό αλλά και τους γλωσσικούς περιορισμούς, τα κοινωνικά και οικονομικά δίκτυα που μπορούν να τα διακινήσουν ως έργα τέχνης. Δηλαδή τα έργα μπορούν να σταθούν και σε έναν εκθεσιακό χώρο αλλά και αλλού: στο δρόμο, στο διαδίκτυο κτλ. Πώς μπορεί δηλαδή να δημιουργηθεί πολλαπλή δύναμη και απεύθυνση ενός έργου, μιας δράσης; Αυτό είναι ένα από τα κεντρικά ερωτήματα της έκθεσης αλλά και της δουλειάς μου αυτό το διάστημα.
Με ποιον τρόπο σε ενδιαφέρει η έννοια του χρόνου στο συγκεκριμένο έργο;
Εάν λοιπόν, μιλάμε για πολλαπλή, πολύμορφη δύναμη μιας κίνησης μιλάμε και για το πώς μια κίνηση αφήνεται να χαθεί ή να μεταλλαχθεί κάτω από διαφορετικές συνθήκες, επιρροές μέσων και ρυθμών. Όλα τα έργα συνδέονται αλλά έχουν διαφορετική ρυθμική στάση, ώστε να αποφευχθεί η γραμμική αφήγηση που έχουν αναπαράγει τόσο πολύ οι χώροι τέχνης. Ένα παράδειγμα είναι ότι πρώτα από όλα βλέπει όλη την έκθεση σε μορφή βίντεο και μετά βλέπει την έκθεση «ζωντανά». Νομίζω ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα της εποχής μας είναι ότι ενώ μιλάμε πάρα πολύ για την διαχείριση του χώρου και του τόπου δεν καταλαβαίνουμε ότι τελικά οι κοινωνικές αλλαγές γίνονται όταν συνειδητοποιούμε πως δεν είμαστε κύριοι του χρόνου μας, πώς χάνουμε κάθε δικαίωμα να διαχειριζόμαστε τον χρόνο μας με τον τρόπο που θα θέλαμε, και φυσικά δεν έχουμε καθόλου χρόνο προσωπικό ή συλλογικό, να φροντίσουμε για αυτά που μας έλκουν και μας απασχολούν. Το κάθε έργο είναι με ένα τρόπο εξάσκηση του προσωπικού και του συλλογικού χρόνου και για αυτό υπάρχει τόση πίστη στο πώς τα έργα μεταλλάσσονται από την αντίληψη του θεατή και το χρόνο που αφιερώνει σε αυτά.
Σε επηρέασε καθόλου ως προς την επιλογή των έργων το γεγονός ότι παρουσιάζονται σε μια πόλη ταυτισμένη με την αγορά της τέχνης και την ελβετική "ουδετερότητα" και τάξη;
Δεν έκανα ούτε τα έργα αλλά ούτε και την έκθεση παίρνοντας σαν αφορμή την πόλη που παρουσιάζόνται. Ο επιμελητής της έκθεσης μου πρότεινε να παρουσιάσω την δουλειά μου με βάση τι έχω παρουσιάσει τα τελευταία χρόνια. Θα ήταν περίεργο από την μεριά μου στην πρώτη μου ατομική έκθεση σε ίδρυμα τέχνης να κάνω αναφορές σε μια πόλη που δεν έχω ζήσει. Συνήθως τέτοιου είδους κινήσεις μόνο στερεοτυπικές και διδακτικές μπορούν να είναι.
Πως βλέπεις το έργο σου να έχει εξελιχθεί μες στο χρόνο; Τι σε ενδιέφερε παλιότερα και τι τώρα; Ποιος θα έλεγες ότι είναι ο βασικός προβληματισμός σου σήμερα;
Οι προβληματισμοί μου ήταν και είναι νοηματικοί, φιλοσοφικοί. Οι αισθητικές μου αναζητήσεις έχουν να κάνουν με ζητήματα διατύπωσης, συσχετισμών, γλωσσικών παιχνιδιών και αφηγήσεων. Προέρχονται από ήχους, εικόνες, πράγματα και συνδέσεις που πιστεύω ακράδαντα πως υπάρχουν και τα πριμοδοτώ με το να τα δείχνω. Προσπαθώ δηλαδή να κάνω το καλύτερο μοντάζ του ήδη υπάρχοντος. Τα μέσα αλλάζουν αλλά όχι οι εσωτερικές μου αναταράξεις, οι εμμονές, οι ευαισθησίες που με κάνουν να σταθώ μπροστά σε κάτι περισσότερο από κάτι άλλο. Αυτό συμβαίνει και κατά την διάρκεια της περφόρμανς, βλέπω το έργο να εξελίσσεται και το κρίνω, δεν κρύβω τα λάθη μου και υπάρχουν πολλά συνεχώς. Η σύσπαση των ορίων, η απόλαυση, η καταστροφή της διπολικότητας με ενδιαφέρει πολύ. Δεν ξέρω τι έχει εξελιχθεί, μάλλον έχει εξελιχθεί η υπομονή, να παίρνω όσο χρόνο χρειάζεται σε μια σκέψη, να μην ανησυχώ για το αν θα γίνει κάτι ή όχι.
Πως είναι η Νέα Υόρκη μετά το Occupy;
Η Νέα Υόρκη υπάρχει πριν και μετά το Οccupy, όπως και το Οccupy συνεχίζεται με ή χωρίς την Νέα Υόρκη. Από την στιγμή που οι άνθρωποι που συμμετείχαν συνεχίζουν να δρουν σε μικρότερης κλίμακας δράσεις παγκόσμια, το κίνημα είσαι σε εξέλιξη. Ότι δεν είναι ορατό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει.
Ποια είναι η άποψη σου για την εικαστική σκηνή της Αθήνας αυτή την εποχή;
Ο όρος «εικαστική σκηνή της Αθήνας» ήταν και είναι ένα επικοινωνιακό τρικ, μιας και δεν προσπαθεί να περιγράψει την πραγματικότητα αλλά να επικεντρώσει το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης σε κάτι που δεν υπάρχει και να παραπλανήσει. Για να υπάρξει εικαστική σκηνή στην Αθήνα θα πρέπει πρώτα πολλά οι ίδιοι οι καλλιτέχνες να πιστέψουν ότι είναι μέρος μίας συλλογικής διαδικασίας και αλληλοεπίδρασης. Οι καλλιτέχνες είναι αυτοί που θα δώσουν το κλίμα και την μορφή αυτής της σκηνής με τα έργα τους, την αφοσίωση σου, την προσπάθεια τους να δημιουργήσουν και να εμπλακούν. Η ελληνική κοινωνία όπως και η καλλιτεχνική κοινότητα είναι συντηρητική, διαμορφωμένη στην νοοτροπία του βύσματος, του παρεδώσε, τα κομματικά κλιμάκια, τα πολλά λόγια χωρίς πράξεις, το γλείψιμο, τις ομαδοποιήσεις και τα στρατόπεδα. Όταν ξεπεράσουμε κάποια από αυτά τα πατριαρχικά μοντέλα τότε ίσως ανακαλύψουμε άλλους τρόπους να σχετιζόμαστε. Στη διαδικασία αυτής της ανακάλυψης του να σχετιζόμαστε διαφορετικά θα δημιουργηθεί κάτι που θα μας αφορά προσωπικά αλλά και συλλογικά. Για να υπάρξει δηλαδή εικαστική σκηνή της Αθήνας πρέπει να υπάρξει συναίσθηση της μορφής και του περιεχομένου της αλλά πρέπει πρώτα να υπάρξει επιθυμία για κάτι τέτοιο.
Πως σχολιάζεις την τωρινή πολιτιστική πολιτική της Ελλάδας;
Η πολιτιστική πολιτική στην Ελλάδα ήταν και είναι τουριστικού τύπου, ασχολείται με τα γούστα των επισκεπτών που θα έρθουν για μερικές ώρες ή μήνες στην χώρα και θέλουν να δουν αρχαιότητες, βουνά, κάμπους, θάλασσες και θεάματα στην ντάλα του καλοκαιριού. Η πολιτική για τον πολιτισμό αφορά κυρίως κάτι που δεν έχουμε ή που κάποιοι άλλοι ξέρουν καλύτερα από εμάς για εμάς. Δεν υπήρξε ποτέ καμία στρατηγική για την σύγχρονη τέχνη γιατί δεν υπήρξε ποτέ επιθυμία για γνώση σχετικά με την εσωτερική παραγωγή, καμία προσπάθεια ενδυνάμωσης των Ελλήνων καλλιτεχνών και σίγουρα καμία σκέψη για το πώς αυτό που συμβαίνει στο εσωτερικό της χώρας από άποψη πολιτισμού θα έπρεπε και θα μπορούσε να αφορά το διεθνές κοινό. Αυτό κυρίως έχει να κάνει με την παντελή έλλειψη πολιτιστικής παιδείας των πολιτικών προσώπων της χώρας. Το μόνο που κάνουν είναι διαχείριση χρημάτων και πολύ κακή μάλιστα. Από πολύ νωρίς έμαθα ότι δεν πρόκειται να κάνω τίποτα εάν περιμένω η πολιτεία να δημιουργήσει συνθήκες για να μπορώ να κάνω κάτι. Πήγα στο δικαστήριο για δράση που έκανα δημόσια όταν ήμουν φοιτήτρια και στα δικαστήρια είδα το πρόσωπο της πολιτείας; με τι απαξίωση με έβαλε να εξηγήσω τα «γιατί» και τα «πώς» στους δικαστές. Έχω γνωρίσει κάποια απο τα πρόσωπα που διαμορφώνουν την κοινή γνώμη για την τέχνη- δημοσιογράφους, κριτικούς, επιμελητές- και διαπιστώνω συνεχώς την μίζερη ευκολία τους να συμμετέχουν στην ελληνική εικαστική σκηνή μόνο και μόνο για να εξασφαλίσουν κάποιου τύπου μόνιμη εργασία, δύναμη και εξουσία προσωπική ή για την παρεούλα που περιβάλουν τους εαυτούς τους. Για κάποιους άλλους η εμπλοκή με την τέχνη ή την εικαστική σκηνή είναι πέρασμα πρός την πολιτική πίστα. Οι συλλέκτες αντιμετωπίζονται σαν εθνικοί ευεργέτες ενώ στην πραγματικότητα δεν έχουν κάνει ποτέ καμία αξιόλογη κίνηση να βοηθήσουν ή να υποστηρίξουν την ελληνική εικαστική σκηνή. Όσες φορές έχει γίνει κάτι που δίνει την εντύπωση υποστήριξης, πολλές φορές έχει την χροιά φιλανθρωπίας και αποτελεί άλλη μια στρατηγική επιβολής μίας γραμμής, ενός προσωπικού γούστου και όχι μια κίνηση για ενδυνάμωση του τοπίου - γι αυτό οι κινήσεις των βασικών Ελλήνων συλλεκτών μοιάζουν σπασμωδικές και άστοχες. Διαβάζω καθημερινά τον εύκολο σχολιασμό στο διαδίκτυο καλλιτεχνικών έργων και αντιλαμβάνομαι όλο και πιο έντονα ότι ζούμε την εποχή της «δικτατορίας του θεατή». Δεν δίνεται χώρος και χρόνος για κανέναν που θέλει να αισθανθεί, να δημιουργήσει αλλά μόνο για αυτόν που θέλει να δει, να ακούσει, να σχολιάσει και να κάνει κριτική. Οπότε για ποια πολιτική μιλάτε ακριβώς; Και η πολιτική είναι δημιουργία όταν έχει κάτι για να πασχίσει, να δουλέψει και να οραματιστεί. Η παγκόσμια πολιτιστική πολιτική, όχι μόνο η ελληνική, στηρίζεται στην υπερδιέγερση, την λαιμαργία και την απάθεια της «δικτατορίας του θεατή». Προτιμώ λοιπόν να καλλιεργώ την σκέψη, τα όνειρα και τα πάθη μου προσπαθώντας να δημιουργήσω συνθήκες που να με κάνουν εμένα και τους γύρω μου όσο γίνεται ελεύθερους από την ανάγκη της εφήμερης επικρότησης θεατών δικτατόρων.
