Εβδομήντα νύφες στο Μπενάκη

Παραδοσιακές φορεσιές του 19ου αιώνα, κομψές δημιουργίες σχεδιαστών αλλά και νυφικά νέας κοπής στήνουν «γαμήλιο χορό» στο Μουσείο Μπενάκη της Πειραιώς από τις 22/1. Πίσω από αυτό το αφιέρωμα στις νύφες βρίσκεται το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα, που γιορτάζει φέτος 40 χρόνια παρουσίας.

O ,τι φοράμε δηλώνει το χαρακτήρα και το γούστο μας. Το ίδιο και το νυφικό, το οποίο εξελίσσεται σύμφωνα με τη μόδα». Ακάματη παρά τα 78 της χρόνια, η Ιωάννα Παπαντωνίου, η ιδρύτρια του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος, μοιράζεται με νεανικό ενθουσιασμό τη διαδρομή της έκθεσης «Νύφες - Παράδοση και μόδα στην Ελλάδα». Η ιδέα τριγύριζε στο μυαλό της ήδη από το 1982, όταν οργάνωνε στις Βριξέλες τους «Τρεις κύκλους της ζωής», την έθρεψαν ωστόσο οι 5.500 δωρεές μόδας τις οποίες δέχτηκε το ναυπλιώτικο ίδρυμα ανάμεσα στις πιο πρόσφατες εμβληματικές εκθέσεις του, τις ολυμπιακές «Πτυχώσεις» και το «Ενδύεσθαι». Το αφιέρωμα φιλοδοξεί να αναδείξει την ποικιλία των σχημάτων και των διακοσμητικών στοιχείων που παρουσιάζουν τα νυφικά στην Ελλάδα από το 19ο μέχρι τις αρχές του 21ου αι. και την ιδιαίτερη κοινωνική και βιωματική λειτουργία του γαμήλιου φορέματος.
Τη ρωτάω αν γνώριζε ότι το λονδρέζικο Victoria & Albert «ράβει» και αυτό νυφικό για τον Μάιο με την έκθεση «Wedding Dresses 1775-2014». «Όχι, εσείς με ενημερώνετε. Όταν αναγγείλαμε τις “Πτυχώσεις” στο συνέδριο του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων γέμισε ο τόπος με εκθέσεις ανάλογης θεματολογίας. Πρόκειται για σύμπτωση; Για μια κουβέντα που λέγεται και κινεί τα νήματα;» Στη 40χρονη πορεία του, πάντως, το ΠΛΙ και η κ. Παπαντωνίου έχουν δώσει το στίγμα τους εντός κι εκτός συνόρων με εκθέσεις και βραβεία – πιο πρόσφατο αυτό της Ακαδημίας Αθηνών. Και παρά την τραγική, όπως τη χαρακτηρίζει, οικονομική του κατάσταση, θα γιορτάσει φέτος με εξωστρέφεια τα γενέθλιά του, ξεκινώντας με... γάμο. Γύρω στα 70 φορέματα θα παρατάσσονται στην καρδιά της έκθεσης, ενώ γύρω τους φωτογραφικό και λαογραφικό υλικό θα μας ταξιδεύει σε τελετές κι έθιμα από την Ελλάδα και την Κύπρο.
Νύφες με αραχνοΰφαντες δημιουργίες του Μεσοπολέμου, με μίνι ή και σύγχρονα φορέματα από tyvek, ντυμένες από γνωστούς σχεδιαστές (π.χ. Ζαν Ντεσέ, Μαντάμ Γκρε, Τσούχλος κ.ά.) ή ακόμη και με τοπικές φορεσιές γεμάτες κεντήματα και χρυσοκλωστές που σκεπάζουν το πρόσωπο – μια ανάμνηση του ρωμαϊκού κόκκινου νυφικού πέπλου. «Το λευκό νυφικό καθιερώθηκε από τη βασίλισσα Βικτωρία, η οποία επηρέασε πολύ τη μόδα. Στην ελληνική παράδοση η κοπέλα ντυνόταν τη φορεσιά της περιοχής της και ο γάμος ήταν η ευκαιρία για ένα καινούργιο ρούχο, κάτι που χάθηκε λίγο με την πρακτική ενοικίασης νυφικών. Παλιό­τερα φορούσαν το νυφικό τους επί δύο χρόνια στις μεγάλες γιορτές και αν το δάνειζαν, αυτό έπρεπε να γίνει τρεις φορές αλλιώς θεωρείτο γρουσουζιά».
Τα γενέθλια θα φέρουν τον Σεπτέμβριο τις «Νύφες» και στο Ναύπλιο, όπου θα φιλοξενηθεί επίσης το συνέδριο του Ενδυματολογικού Τμήματος του ICOM, ενώ τον Φεβρουάριο οργανώνουν στο Λονδίνο την έκθεση «Αχνάρια μεγαλοπρέπειας­: μια νέα ματιά στην παράδοση της ελληνικής­ γυναικείας φορεσιάς», που κατόπιν θα ξεκαλοκαιριάσει στον Ελληνικό Κόσμο. Το μεγάλο όνειρο, ωστόσο, της καταξιωμένης ενδυματολόγου για ένα Μουσείο Πολιτισμού του Ενδύματος δεν φαίνεται προς το παρόν να προχωρά. «Δεν νομίζω ότι υπάρχει μεγάλη πρεμούρα για τον πολιτισμό στην Ελλάδα, ιδιαίτερα όσον αφορά το ένδυμα, που θα μπορούσε να αποτελεί και πηγή χρημάτων για τη χώρα. Δεν το είδαν ποτέ έτσι.
Αν κρατάω όμως κάτι από αυτήν τη διαδρομή, είναι η ανεμελιά των πρώτων χρόνων και πού φτάσαμε. Είναι αυτό που έλεγε ο πρώτος μας διευθυντής, ο Στέλιος Παπαδόπουλος, ότι το ΠΛΙ “γεννήθηκε ένα ποντίκι που έγινε ελέφας”».