Διερευνώντας τις πολιτικές και οικονομικές προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης με άξονα την πατρίδα του τη Νορβηγία ο Amund Sjølie Sveen έρχεται στην Αθήνα για να παρουσιάσει δύο lecture performances στην AGORA στις 23 και 24 Οκτωβρίου και μιλά στη Δέσποινα Ζευκιλή για την ανάγκη και τα όρια παρέμβασης της τέχνης στην πολιτική.
Ποια είναι η κεντρική ιδέα της lecture performance «The Norwegian Way»;
Προσπαθώ να δω τις πιθανές σχέσεις ανάμεσα στα χρήματα, την ευτυχία και την τέχνη, με τη Νορβηγία ως case study. Θα οδηγήσουν τα περισσότερα χρήματα σε περισσότερη ευτυχία; Θα οδηγήσει η περισσότερη τέχνη σε περισσότερη ευτυχία; Τα περισσότερα χρήματα σε περισσότερη τέχνη;
Γιατί η Νορβηγία αποτελεί καλό case study για να συζητήσει κανείς τις πολιτικές και οικονομικές προκλήσεις την εποχή της παγκοσμιοποίησης;
Η Νορβηγία έχει ενδιαφέρον ως case study γιατί είναι τόσο ιδιαίτερη. Οι Νορβηγοί έχουν σερφάρει μέσα απ’ τις πρόσφατες οικονομικές κρίσεις χωρίς να καταλάβουν σχεδόν τίποτε. Η ανεργία είναι σχεδόν μηδενική, ενώ η χρηματοδότηση για τις τέχνες αυξάνεται σταθερά τα τελευταία χρόνια. Ένας από τους σημαντικούς λόγους γι αυτό είναι το πετρέλαιο, αλλά και στις άλλες σκανδιναβικές χώρες παρατηρούνται μερικές από τις ίδιες τάσεις, οπότε υπάρχουν σίγουρα κι άλλοι λόγοι. Όπως υψηλό επίπεδο πίστης στην πολιτεία και τους δημόσιους φορείς, υψηλό επίπεδο οικονομικής ισότητας, υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης, ένα καλό δίκτυο δημόσιας ασφάλειας κλπ.
Ας έρθουμε στο νέο σου έργο «Economic Theory for Dummies?». Είναι η γλώσσα της οικονομίας ένα νέο όπλο στα χέρια της παγκοσμιοποίησης; Τι μπορεί να μας πει η τέχνη για την οικονομία;
Όταν μιλάς για οικονομία η γλώσσα είναι ξεκάθαρα ένα όπλο. Φαίνεται ότι όποιος διευθύνει τη συζήτηση περί οικονομίας, διευθύνει και την οικονομία. Ο λόγος περί οικονομίας είναι ένα είδος «newspeak» που αποκλείει τους περισσότερους από εμάς από το διάλογο, αφήνοντας τις αποφάσεις στους ειδικούς. Με τα έργα μου πάνω στην οικονομική θεωρία έχω ως στόχο να διδάξω οικονομικές έννοιες στο κοινό, και να σκεφτούμε πάνω σ’ αυτές τις έννοιες όλοι μαζί.
Γιατί επέλεξες τη φόρμα της lecture performance;
Η διάλεξη είναι μια φόρμα πολύ οικεία σε όλους μας, όλοι γνωρίζουμε τα συνήθη χαρακτηριστικά της. Για μένα αυτό την κάνει μια ελκυστική φόρμα και πλαίσιο για να τη δουλέψω εικαστικά – τόσο όταν χρησιμοποιώ τα κλισέ της όσο και όταν διαλύω τους κανόνες της. Υπάρχει η προσδοκία μια διάλεξη να λέει κάποιου είδους αλήθεια – η φόρμα είναι μέρος της ρητορικής. Μια που τα έργα μου συνήθως προσπαθούν να αμφισβητήσουν τις αλήθειες που μας παρουσιάζουν οι κυρίαρχοι πολιτικοί και τα μίντια, η χρήση της ίδιας φόρμας έχει ως αποτέλεσμα μια ανατρεπτική διαδικασία μεταμφιεσμένη.
Πώς η εκπαίδευσή σου ως περκασιονίστα και συνθέτη επηρεάζει το εικαστικό σου έργο;
Ωραία ερώτηση. Πρώτα απ’ όλα χρησιμοποιώ ήχο και μουσική σε όλα σχεδόν τα έργα μου με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο – είτε πρόκειται για performances, εγκαταστάσεις ή (φυσικά) συναυλίες. Αλλά αν μείνουμε σ’ αυτές τις διαλέξεις, που περιέχουν κυρίως πολύ («βαρύ» σε περιεχόμενο) κείμενο, πιστεύω ότι το background μου στη μουσική με κάνει να εστιάζω στη φόρμα και το χρόνο. Στο θέατρο ο χρόνος χρησιμοποιείται πολύ διαφορετικά απ’ ότι στη μουσική. Στη μουσική ένα δευτερόλεπτο είναι πολύς χρόνος. Και σε μια ευρύτερη έννοια το ότι έχω περάσει χρόνια και χρόνια για να μάθω ένα μουσικό όργανο και μια τεχνική μου δίνει μια διαφορετική σχέση με τα μέσα που χρησιμοποιώ, ακόμη κι όταν δεν είναι μουσικά. Τώρα μπορώ να περάσω εβδομάδες προγραμματίζοντας το PowerPoint μιας παρουσίασης για να κάνω όλες τις αλλαγές όπως θέλω. Δεν θέλω να το αναθέσω αυτό σε κάποιον άλλο, θεωρώ την ικανότητά μου να «παίξω» το PowerPoint μια δεξιοτεχνία σημαντική για το τελικό αποτέλεσμα.
Πώς προσεγγίζεις το concept της AGORA; Τι θα απαντούσες στη βασική της ερώτηση «Και τώρα τι;»;
Δύσκολη ερώτηση. Τα έργα που παρουσιάζω δεν φτιάχτηκαν με βάση το συγκεκριμένο concept και δεν σχετίζονται άμεσα μ’ αυτό. Γενικά όμως, παλεύω πάνω σ’ αυτό το ζήτημα, και πιάνω συνήθως τον εαυτό μου να θέτει ερωτήσεις μέσων των έργων μου παρά να δίνει απαντήσεις. Η θέση μου ήταν πάντα ότι όταν η τέχνη προσπαθεί να δώσει απαντήσεις έχουμε πρόβλημα, ή τουλάχιστον έχουμε εγκαταλείψει το πεδίο της τέχνη (κάτι το οποίο φυσικά μπορεί να είναι μια χαρά). Αλλά όπως είπα, δεν είμαι σίγουρος. Έχω την αίσθηση ότι ο κόσμος που έρχεται σε επαφή με την τέχνη αναζητά απαντήσεις, πιθανότατα επειδή κανείς άλλος δεν μοιάζει ικανός να του τις δώσει. Η στρατηγική μου μέχρι τώρα ήταν να δείξω τον κόσμο όπως τον βλέπω εγώ, και να αφήσω τους υπόλοιπους να βρουν τις δικές τους απαντήσεις για το «και τώρα τι». Πιστεύεις στο ρόλο της τέχνης ως εργαλείο πολιτικής εκπαίδευσης και ιστορικής αποσαφήνισης;
Ναι πολύ. Ή για να το θέσω διαφορετικά: δεν νομίζω ότι έχουμε επιλογή. Αν δεν πιστέψουμε σ’ αυτό, θα πρέπει να βρούμε κάτι διαφορετικό να κάνουμε με το χρόνο και την ενέργειά μας. Αλλά απ’ την άλλη… στο «The Norwegian Way» αυτό είναι ένα από τα θέματα τα οποία προσπαθώ να εξετάσω: μπορώ εγώ ένας καλλιτέχνης στη Νορβηγία – χρηματοδοτούμενος από τις πωλήσεις του πετρελαίου – να δημιουργώ έργα που είναι κριτικά ως προς την οικονομία του πετρελαίου;
INFO
Η performance lecture The Norwegian Way (2010) είναι μια βουτιά στην εικόνα που έχει η Νορβηγία για τον εαυτό της, στο ζήτημα του πετρελαίου, στην ενδεχόμενη σύνδεση μεταξύ χρημάτων και ευτυχίας, αλλά και μια εξερεύνηση της δυνατότητας που έχει η τέχνη να αλλάξει τον κόσμο.
The Norwegian Way, 24 Οκτωβρίου, 7:30 μ.μ. – 9:00 μ.μ. Σοφοκλέους 8-10.
Το πιο πρόσφατο πρότζεκτ Economic Theory for Dummies (2013), είναι μια προσπάθεια να ικανοποιήσει την επιτακτική ανάγκη του να κατανοήσει την οικονομία, μια μικρή συμβολή στην απαίτηση του λαού να ανακτήσει την εξουσία από τους πολιτικούς και τους οικονομικούς ειδήμονες, που μεταμφιέζουν τις πολιτικές τους σε οικονομικούς νόμους της φύσης.
Economic Theory for Dummies, 23 Οκτωβρίου, 7:00 μ.μ. – 8:00 μ.μ. Σοφοκλέους 8-10.