Αεικίνητος και διαρκώς δημιουργικός, ο 69χρονος Γάλλος διάσημος εικαστικός Κριστιάν Μπολτάνσκι καταγράφει από τις 8/10 σε μια εγκατάσταση στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών το βλέμμα και τον παλμό των Αθηναίων. Να τι είπε για τη δουλειά του στην Ιωάννα Γκομούζα.
Γιατί αποφασίσατε να δημιουργήσετε ένα έργο για την Αθήνα και τους κατοίκους της;
Για πρώτη φορά με προσκάλεσαν να εκθέσω ατομικά στην Αθήνα και είναι χαρά μου να δημιουργήσω ένα καινούργιο έργο και να εμπλέξω τους Αθηναίους σε αυτό. Θα ήταν τελείως ηλίθιο να φέρω κάτι που έφτιαξα, π.χ., για τη Βραζιλία. Η έκθεση «Βλέμματα» έχει να κάνει με τους ανθρώπους, το βλέμμα τους και το πόσο ζουν. Ζήτησα να μου σταλούν φωτογραφίες Ελλήνων κι έλαβα γύρω στις εκατό, τις οποίες θα δείτε σε μια εγκατάσταση. Νομίζω ότι όλοι οι άνθρωποι, ανεξαρτήτως εθνικότητας, είναι ίδιοι. Για τους επισκέπτες της έκθεσης το να βλέπουν αυτά τα μάτια από την Ελλάδα θα μοιάζει σαν να κοιτάζουν έναν καθρέφτη.
Η ιδέα του εφήμερου της ανθρώπινης ύπαρξης διατρέχει σταθερά το έργο σας. Γιατί σας απασχολεί τόσο ο θάνατος;
Όσο μεγαλώνω αρχίζω να σκέφτομαι περισσότερο και το δικό μου. Ένα κεντρικό ζήτημα στην τέχνη μου είναι το γιατί, ενώ είμαστε τόσο μοναδικοί, είμαστε και τόσο… εύθραυστοι – «εξαφανιζόμαστε» τόσο γρήγορα. Μπορεί να θυμάσαι τον παππού σου, αλλά όχι τον προπάππο σου. Το ζήτημα του θανάτου είναι κεντρικής σημασίας σε κάθε φιλοσοφία, θρησκεία και παράδοση.
Στην Αθήνα φέρνετε και τα περίφημα «Αρχεία της καρδιάς».
Σε ένα μακρινό νησί στην Ιαπωνία διατηρώ περισσότερες από 70.000 ηχογραφήσεις από χτύπους καρδιάς ανθρώπων! Αν ακούσεις τους χτύπους της καρδιάς κάποιου που είναι πλέον νεκρός, νιώθεις περισσότερο την απουσία από την παρουσία, είναι πιο σημαντικό να σκέφτεσαι τον άνθρωπο από το να ακούς τους καρδιακούς παλμούς του.
Θα ηχογραφήσετε χτύπους καρδιάς και στην Ελλάδα. Πώς ανταποκρίνεται συνήθως το κοινό;
Υπάρχει ένα πρωτόκολλο: «προσφέρεις» τους καρδιακούς παλμούς σου και σε αντάλλαγμα παίρνεις ένα CD με την ηχογράφησή τους. Το σκηνικό είναι λίγο σαν να πηγαίνεις στον… οδοντίατρο, υπάρχει ένα μηχάνημα με ένα στηθοσκόπιο κι έναν υπολογιστή μέσω των οποίων γίνεται η ηχογράφηση. Οι περισσότεροι χαίρονται με τη διαδικασία, ωστόσο κάποιοι (όχι πολλοί) φοβούνται και αρνούνται.
Η ζωή είναι κεντρικής σημασίας στο έργο σας, αλλά εσείς «πουλήσατε» τη δική σας σε έναν συλλέκτη τέχνης επιτρέποντάς του να σας παρακολουθεί όλο το 24ωρο!
Ήθελα έτσι να διατηρήσω τη ζωή μου και αυτός ο συλλέκτης από την Τασμανία επιδίωξε να αγοράσει τη μνήμη μου.Το ότι έχει όμως όλα αυτά τα βίντεο με εκατομμύρια ώρες από τη ζωή μου δεν σημαίνει ότι έχει κι εμένα. Επιπλέον, υπάρχει μια ειδική συμφωνία για το πώς πωλείται το έργο: θα μου δίνει ένα χρηματικό ποσό κάθε μήνα μέχρι να πεθάνω. Αν πεθάνω σε δύο χρόνια, θα το έχει αγοράσει σε χαμηλή τιμή, ενώ σε πέντε χρόνια θα έχω συγκεντρώσει το ποσό που του ζήτησα για το έργο.
Λέτε ότι σας αρέσει το ότι δεν δουλεύετε ποτέ, παρόλα αυτά «τρέχετε» ταυτόχρονα τόσα projects.
Όταν κάνεις αυτό που αγαπάς, δεν δουλεύεις. Ό,τι κι αν έκανα στη ζωή μου ήταν για ευχαρίστηση. Το ότι μιλάμε τώρα μαζί δεν είναι για μένα δουλειά, αλλά ευχαρίστηση. Δουλειά του καλλιτέχνη είναι να θέτει ερωτήματα –όχι να έχει τις απαντήσεις– και να προσφέρει συγκίνηση. Έχω τόσα projects που δουλεύω και διαρκώς ταξιδεύω. Τον Ιανουάριο πρέπει να πάω στην Αυστραλία και τη Λετονία, ενώ τον Απρίλιο στο Σάο Πάολο για ένα γλυπτό που ετοιμάζω από εφημερίδες σχετικά με το τοπίο της πόλης. Μία εβδομάδα μετά την έκθεση στην Ελλάδα θα πάω στην Ιαπωνία, ενώ μόλις άνοιξε έκθεσή μου στο Βερολίνο. Κι έχω κι ένα έργο στο MoMA.
Έχετε πει στο παρελθόν πως «οι μεγάλοι καλλιτέχνες είναι συνήθως είτε πολύ νέοι (γιατί είναι τόσο χαζοί που δεν φοβούνται) είτε πολύ ηλικιωμένοι (γιατί δεν φοβούνται πλέον). Εν τω μεταξύ είσαι πάντα φοβισμένος». Εσείς σε ποια φάση βρίσκεστε;
Είμαι μεγάλος, σχεδόν νεκρός...
Αυτό σημαίνει λοιπόν ότι είστε και πολύ καλός καλλιτέχνης;
Σημαίνει απλώς ότι είμαι γενναίος και δεν φοβάμαι πια!
Ναι, αλλά όλη αυτήν την κινητικότητα...
Ίσως είναι ένας τρόπος για να μην πεθαίνει κάποιος: να είσαι τόσο απασχολημένος που να μην έχεις χρόνο να πεθάνεις!
